Domein A Cellen aan de basis

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Domein A Cellen aan de basis

Voor leerdoelen

Zie Checklijst op blz. 2 in je boekje

Een organisme is een levend wezen.

Alle organismen herken je aan de zes levenskenmerken.

Een soort zijn organismen die samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.

Ordenen is het indelen van organismen in groepen (rijken), waarbij men let op overeenkomsten en verschillen tussen organismen.

De focus hierbij ligt onder andere op cellen, de kleinste bouwstenen waaruit organismen zijn opgebouwd.  

Zet de volgende componenten op volgorde van groot naar klein:

1

2

3

4

Cellen

Orgaanstelsel

Weefsel

Orgaan

Uit welke delen bestaat een plant?

Organen met eigen bouw en functie:

• Wortels: water en mineralen opzuigen,  zorgen voor stevigheid plant en opslag zetmeel als reservestof

• Stengel: vervoer van water en voedingsstoffen via houtvaten en bastvaten en plant rechtop houden

• Bladeren: de nerven vervoeren water en opgeloste stoffen en zorgen voor stevigheid + bladgroenkorrels en huidmondjes dragen bij aan fotosynthese

• Bloem: voortplanting (zaadjes)

Hoe ziet een plantencel eruit?

• Celwand: stevige laag buiten om de cel (taaie, vezelige stof = voedingsvezels)
• Celmembraan: vlies om cytoplasma -> regelt welke stoffen de cel in- en uitgaan
• Cytoplasma: stroperige vloeistof
• Celkern: DNA - erfelijke eigenschappen, regelt alles wat er in de cel gebeurt
• Vacuole: blaasje dat volgepompt is met water -> stevigheid
• Bladgroenkorrels: groene bolletjes in cytoplasma -> fotosynthese

Hoe zien cellen eruit onder de microscoop?

kleurstofkorrels

zetmeelkorrels

Hoe ziet een dierlijke cel eruit?

1. celmembraan

2. cytoplasma

3. celkern

Schimmelcel

1. Celwand
2. Celmembraan
3. Cytoplasma
4. Vacuole
5. Celkern 

Bacterielcel

1. Celwand
2. Celmembraan
3. Cytoplasma

De chromosomen (DNA) liggen los in het cytoplasma.

Conclusie

Heeft de cel bladgroenkorrels (plastiden)? JA -> het is een plant

Heeft de cel een celwand? Nee -> het is een dier

Heeft de cel een celkern? Nee -> het is een bacterie

Anders is het een schimmel

Hoe neemt een plant stoffen op?

Huidmondjes

Koolstofdioxide (CO2) is een gas dat dieren en mensen uitademen - zit dus in de lucht om ons heen

Wortelharen

Water met mineralen (meststoffen): stikstof, fosfor, calcium en ijzer -> eiwitten maken (bouw)

Fotosynthese

Planten maken hun eigen voedingsstoffen in de bladgroenkorrels (in de cellen van bladeren en stengels).  Zonlicht zorgt voor energie!

Bijvoorbeeld glucose. Glucose kan met behulp van mineralen worden omgezet in andere voedingsstoffen.

Glucose + mineralen -> andere voedingsstoffen

• Bouwstoffen: eiwitten en cellulose 
• Beschermende stoffen: vitaminen
• Energierijke stoffen: zetmeel, suiker en vetten (reservevoedsel)

Dieren, bacteriën en schimmels hebben geen bladgroenkorrels en zijn dus afhankelijk van planten en dieren (opeten) om zo hun energierijke stoffen binnen te krijgen.

Fotosynthese

Verbranding

Gaswisseling

Gaswisseling: CO2 en O2 gaan in en uit het blad via de huidmondjes

In het licht (huidmondjes open): 

• Fotosynthese > verbranding = 
• O2 naar buiten (overschot)
• CO2 naar binnen

In het donker (huidmondjes dicht): 

• Alleen verbranding
• O2 naar binnen
• CO2 naar buiten (overschot)

Huidmondje dicht = geen verdamping van water, maar ook geen fotosynthese...

Zelfstandig bezig met:

• Maak de samenvattingsopdracht op blz. 14 in je boekje
• Maak de examenopdrachten op blz. 16 t/m 20 in je boekje
• Denk aan markeren van belangrijke informatie + een deel van de vraag herhalen in jouw antwoord op de vraag
• We gaan de opdrachten aan het eind van de les bespreken