11.1 Man en Vrouw deel 1 en 2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 11 Voortplanting

Dit hoofdstuk

Vorig jaar: sex, liefde, relaties en alles eromheen. 

Deze periode: geslachtsgemeenschap voor voortplanting. Dus wat gebeurt er eigenlijk in het lichaam voor, tijdens en na de bevruchting?

Deze les

• Terugblik op H10 Je verandert
• Planning komende periode
•  Uitleg 11.1 deel 1 
• Opdrachten maken

Wat weten we nog?

Quiz in Quizizz.com

Leerdoelen 11.1 deel 1

Aan het einde van deze les kun je:

• uitleggen wanneer een jongen vruchtbaar is en wat er dan precies in het lichaam van een jongen gebeurt.
• uitleggen hoe de zaadballen reageren op hormonen uit de hypofyse.
• de delen van het voortplantingsstelsel van een man noemen met hun functies en kenmerken.
• de delen van het voortplantingsstelsel van een vrouw noemen met hun functies en kenmerken.

Geslachtshormonen (herhaling)

Hypofyse produceert hormonen in het

 begin van de puberteit. Die hormonen 

gaan naar de geslachtsorganen. Die 

reageren op deze hormonen door geslachtshormonen te maken:

• de zaadballen maken testosteron (mannelijk)
• de eierstokken maken oestrogeen (vrouwelijk)

Door deze geslachtshormonen ontstaan secundaire geslachtskenmerken.

Lichaam in de puberteit (herhaling)

Geslachtskenmerken = kenmerken waaraan je het verschil tussen jongens en meisjes kunt zien.

• primair: zijn vanaf geboorte aanwezig.
• secundair: ontstaan in puberteit.

Vanaf het begin van de puberteit ben je vruchtbaar (na 1e ongesteldheid/zaadlozing). Dan kun je kinderen krijgen. 

Puberteit en vruchtbaarheid

Zaadcellen zijn voortplantingscellen.

Vruchtbaar na eerste zaadlozing/natte droom.

1

2

nl.mozaweb.com

Mannelijk geslachtsorgaan

Zaadballen maken zaadcellen.

Opgeslagen tot zaadlozing in bijballen.

1 balzak met 2 bijballen en 2 zaadballen

Seksueel opgewonden?

Erectie: stijf worden van de penis.

Zwellichamen krijgen extra bloed. Veel bloedvaten in zwellichamen die zich vullen met bloed.

Klaarkomen/orgasme

 Jongens krijgen een zaadlozing als zij 

klaarkomen. 

Spiertjes in bijballen trekken samen --> zaadcellen gaan de zaadleiders in --> zaadblaasjes en prostaat voegen zaadvocht toe --> mengsel van zaadvocht en zaadcellen heet sperma. 

Bij de prostaat komt sperma in urinebuis. 

Via urinebuis verlaat sperma de penis
--> de zaadlozing!

Eicellen (vrouwelijke voortplantingscellen)

Meisjes geboren met onrijpe eicellen
in eierstokken. 
In puberteit worden geslachtsorganen volwassen 
-> eicellen rijp worden , dus vruchtbaar worden.

Hormonen uit de hypofyse geven de eierstokken een seintje
--> onrijpe eicel neemt vocht en voedingsstoffen op en

is dan klaar voor de eisprong.

Vrouwelijk geslachtsorgaan

Vrouwen twee openingen (vagina en urinebuis)

nl.mozaweb.com

Aan de slag... 

Opdrachten

Basis: 2, 4, 7, 8, 11, 13 en 14

Extra oefening: 5, 6, 10 en 12

Verdieping: 9

LET OP! VANAF NU ALTIJD B-BOEK MEE!

Deze les

• Voorkennis
• Leerdoelen
• Uitleg / zelfstandig werken
• Opdrachten maken 

Waar wordt testosteron geproduceerd?

1. Hypofyse
2. Zaadballen

Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde.

De hypofyse maakt hormoon.

Zaadcellen worden opgeslagen in de bijballen.

De jongen heeft zijn eerste zaadlozing.

In de zaadballen start de zaadcelproductie.

Het bloed vervoert het hypofysehormoon naar de geslachtsorganen.

Hoe heet onderdeel 4?

1. Vagina
2. Baarmoeder
3. Urineblaas
4. Eierstok

Hoe heet onderdeel 2?

1. Vagina
2. Baarmoeder
3. Urineblaas
4. Eierstok

Hoe heet onderdeel 9?

1. Vagina
2. Eileider
3. Urineleider
4. Baarmoedermond

Bekijk de afbeelding. Wat stellen de groene rondjes voor?

1. Zaadballen
2. Prostaat
3. Zaadblaasjes
4. Bijballen

Bekijk de afbeelding. Waar komt buis X vandaan?

1. Zaadcel
2. Urineblaas
3. Urineleider
4. Zaadleider

Leerdoelen 11.1 Man en vrouw

Aan het einde van deze les kun je:

• uitleggen wanneer een meisje vruchtbaar is en wat er dan precies in het lichaam gebeurt.
  
• uitleggen hoe de eierstokken reageren op hormonen uit de hypofyse.
• de menstruatiecyclus beschrijven (gebeurtenissen).
  
• de vier hormonen noemen die de menstruatiecyclus regelen en waar deze van afkomstig zijn.
  
• beschrijven hoe deze hormonen de menstruatiecyclus regelen.

Start puberteit

Vanaf begin puberteit beginnen eicellen met rijpen. 
Iedere 'cyclus' rijpt er een eicel (af en toe meerdere).

Rijping eicellen gebeurt in follikel (soort blaasje).

Menstruatie/ongesteldheid

Menstruatiecyclus: van begin menstruatie tot begin volgende menstruatie.

Menstruatie vindt 1x / 28 dagen plaats (ongeveer). 

1. Er rijpt een eicel in een van de eierstokken

2. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker

3. Ovulatie/eisprong

4. Menstruatie

1. Er rijpt een eicel in een van de eierstokken (1e-14e dag)

Eicel ligt in een blaasje: de follikel. 

Tijdens de eerste 14 dagen
van de cyclus rijpt er een eicel
in een follikel. 

Wat was rijping ook alweer? 

2. Baarmoederslijmvlies wordt dikker (vanaf rijping eicel)

Binnenkant baarmoeder is bedekt
met baarmoederslijmvlies. 
Baarmoederslijmvlies wordt dikker en 

er komen meer bloedvaten in. 

Want....               -->

3. Ovulatie (ong. 14e dag)

Follikel barst open en rijpe eicel komt in eileider. Blijft 12 tot 24 uur in leven.

Ovulatie/eisprong = vrijkomen van rijpe eicel 

uit eierstokken.

 
Dagen rond de eisprong vormen 

de vruchtbare periode. 

4. Menstruatie

Geen bevruchting?  --> eicel gaat dood. 

Verdikt baarmoederslijmvlies niet meer nodig --> twee weken later loslaten

Slijmvlies druppelt met bloed uit de vagina --> menstruatie!

Dan begint cyclus opnieuw. 

Menstruatie/ongesteldheid
Van opvangen tot mogelijke ongemakken...

Hoe wordt deze cyclus eigenlijk geregeld?

FSH (hypofyse)

Follikel Stimulerend Hormoon

Stimuleert groei van follikel.

Oestrogeen (follikel)

Remt productie FSH, zodat er geen eicellen rijpen. Stimuleert groei baarmoederslijmvlies.

LH (hypofyse)

Veel oestrogeen stimuleert productie luteïniserend hormoon --> zorgt voor ovulatie. Zorgt er ook voor dat lege follikel gaat groeien en vet opneemt: gele lichaam.

Progesteron (gele lichaam)

Remt FSH en LH (geen rijping eicellen en geen ovulatie). Stimuleert verdere groei baarmoederslijmvlies.

Niet bevrucht?

Dan nemen oestrogeen en progesteron af: menstruatie volgt.

Follikel

Follikel = blaasje dat rijpende eicel bevat. Barst open bij ovulatie en laat eicel los.

Het neemt dan vet op (onder invloed van LH) en 

wordt gele lichaam (corpus luteum).

Follikel produceert oestrogeen.

Gele lichaam produceert

progesteron (en beetje oestrogeen).

Leerdoelencheck!

Max. 1 fout? Dan mag je opdrachten overslaan.

Probeer het schema in te vullen. Kijk goed naar de grafiek!

Rijpende follikel

Geel lichaam

Progestron

Hypofyse

Oestrogeen

Gebeurtenissen

A

B

C

D

E

F

A

B

C

D

E

F

Wat wordt hier beschreven?
"De eicel is rijp en barst uit de follikel."

In welke periode van de menstruatiecyclus is een vrouw vruchtbaar?

1. Tijdens de menstruatie
2. Rond de ovulatie
3. Tijdens het rijpen van de eicel
4. Als het baarmoederslijmvlies dik is

1

2

3

4

Zet de plaatjes in de juiste volgorde. 1 is het begin van de menstruatiecyclus.

Aan de slag... 

Af op:

Basis: (2, 4, 7, 8, 11, 13, 14) 16, 17, 20, 21, 23 t/m 25

Extra oefening: (5, 6, 10, 12) 15 en 19

Verdieping: (9)

(max. 1 fout bij leerdoelencheck? --> 16 en 20 overslaan)

Klaar? Oefen met de linkjes in de planner op It's Learning of via biologiepagina.nl