4.1 Prikkels en gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Thema 4: Gedrag

4.1 Prikkels en gedrag

Intro

In hoofdstuk 3 over waarnemen, hebben we het gehad over zintuigen en prikkels.

Als je reageert op een prikkel, noem je dat gedrag.

Wat is gedrag..?

Leerdoelen

Je kunt beschrijven wat gedrag is.

Je kunt beschrijven waardoor gedrag ontstaat.

Je kunt uitleggen hoe je gedrag onderzoekt.

Je kunt uitleggen waarom je gedrag onderzoekt.

Extra: Je kunt uitleggen dat sommige prikkels altijd hetzelfde gedrag veroorzaken. 

Wat is gedrag?

'Alles wat een mens of dier doet'

Verandering in gedrag

 Ontstaat door een prikkel ->
Uitwendige prikkel (buiten het organisme)
Inwendige prikkel (binnen het organisme)

Inwendige prikkel

Honger hebben

Uitwendige prikkel

Het zien van eten

Wanneer werken prikkels?

Soms neem je prikkels waar, maar doe je er niks mee

vb: Hond die baas wel roept maar niet reageert

Bepaalde prikkels leveren altijd een reactie: Sleutelprikkels

Pimpelmezen: opengesperde oranje snavels -> sleutelprikkel voor ouder

Stekelbaarsmannetjes: rode buik van ander mannetje leidt tot dreiggedrag (video)

Zelf doen!

Lees de tekst H 4.1(blz 9).

Maak opdracht 1 t/m 9.

Hoe onderzoek je gedrag?

--> Ethologie

Ethologie

Bij het goed bestuderen van gedrag zien we dat gedrag is opgebouwd uit opeenvolgende handelingen, dit zijn de ‘losse’ dingen die een dier doet      --> Filmpje

npo.nl

Zelf doen!

1 Lees de tekst "Hoe onderzoek je gedrag" blz 12.

Maak opdracht 12 t/m 15.

2 Lees de tekst "Waarom onderzoek je gedrag" blz 15.

Maak opdracht 16 t/m 19

Leerdoelen

Je hebt geleerd wat gedrag is.

Je kunt beschrijven waardoor gedrag ontstaat.

Je hebt geleerd hoe je gedrag onderzoekt.

Je kunt uitleggen waarom je gedrag onderzoekt.

Extra: Je kunt uitleggen dat sommige prikkels altijd hetzelfde gedrag veroorzaken. 

Extra stof > Havo

Lees de tekst "Werkt een prikkel altijd" op blz 17.

Zoek op YouTube het filmpje over gedrag van de stekelbaars (Nico Tinbergen).

Maak opdracht 19 t/m 22.

Sleutelprikkel

Een bijzondere soort prikkel is een sleutelprikkel. 

Deze prikkel veroorzaakt altijd een bepaald gedrag!

Experiment Pik gedrag 

Meeuw braakt voedsel op als het kuiken naar de rode vlek op de snavel vlek pikt. Is de rode snavelvlek een sleutelprikkel voor het pikgedrag van meeuwenjongen? 

Conclusie experiment

Rode vlek snavel  = sleutelprikkel

want, met rode vlek pikken de kuikens altijd! 

Zonder vlek op de snavel pikken de kuikens veel minder, ze worden niet geprikkeld tot een pik reactie!

Wanneer reageer je? (v)

Reageer je altijd op een prikkel?

Een dier ervaart continu zowel inwendige als uitwendige prikkels.

De inwendige prikkels, zoals honger, dorst of angst, kunnen zorgen voor motivatie om bepaald gedrag te vertonen: bijv. voedingsdrang.

Motivatie

Motivatie = onderbouwing

oftewel...

"De reden waarom iemand iets wil of doet"

Motivatie

• Wat kost het vangen? (tijd, energie, risico)
• Wat levert het op? (hoe groot is de prooi)
• Hoe hard heb ik het nodig? (hoeveel honger)

Motivatie

Als de optelsom boven de drempelwaarde komt, is de motivatie groot genoeg om bepaald gedrag te vertonen.

Maak nu opdracht 12

in je boek

Gelukt..?

   Leerdoel1:

   Je kunt beschrijven wanneer een mens of dier

   reageert

Hoe weten we dit allemaal?

Hoe ziet een protocol eruit?

In welke situatie ga jij het snelst naar bed?

1. situatie A
2. situatie B
3. situatie C
4. situatie D

Een prikkel van buiten het organisme heet een..?

1. Inwendige prikkel
2. Binnenprikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

Een uitwendige prikkel is...

1. Geluid en licht
2. Honger en dorst

1. Erfelijk, sleutelprikkel
2. Erfelijk, geen sleutelprikkel
3. Niet erfelijk, sleutelprikkel
4. Niet erfelijk, geen sleutelprikkel

Een lijst met handelingen en afkortingen heet een...

1. Tabel
2. Protocol
3. Ethogram
4. Grafiek

Hoeveel handelingen staan in de volgende zin?
'De hond staat op uit zijn mand en loopt naar zijn bak, waar hij gaat eten'

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Waar of niet waar?
Je maakt een protocol, voor je het ethogram maakt?

1. Waar
2. Niet waar

Zelf doen! (huiswerk)

Opdracht 12 t/m 18 (h)

12 + 17 t/m 22 (v)