Herhaling erfelijkheid en evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

erfelijkheid en evolutie

Ik ga beginnen in:

Welkom

Vandaag thema: erfelijkheid en evolutie

Klaar voor de les? :

1. Spullen gepakt?

- Pen 

- Schrift of papier

2. Als je moest, ben je naar de wc geweest?

Alles ja, dan nog even voor jezelf .

Vandaag thema: erfelijkheid en evolutie

Zitten volgens de plattegrond

Vandaag thema: erfelijkheid en evolutie

Zitten volgens de plattegrond

Les opbouw

Uitleg

Werktijd

Nabespreken

Einde les

De uitleg

herhaling erfelijkheid en evolutie

Basis:

-

Kader:

3

Chromosomen

Bevat infromatie voor alle erfelijke eigenschappen.

Verdeeld over DNA

DNA voor 1 eigenschap = gen

Allel

Elk gen heeft 2 allelen (1 per chromosoom)

een allel is de variant van dat gen.

(rood haar, blond haar, bruin haar)

Genotype

geno lijkt op genen

Erfelijke eigenschappen samen is het genotype

Elk gen krijgt een allel van de vader en moeder.

Fenotype

Jouw eigenschappen zijn je Fenotype

(haarkleur, oogkleur, huidskleur, bloeddruk, karakter)

Fenotype wordt niet alleen bepaald door je genotype maar ook invloeden uit het milieu.

Homozygoot

homo = gelijk in het Grieks

De twee allelen van het gen zijn gelijk voor een eigenschap

Heterozygoot

Hetero = verschillend in Grieks

De twee allelen zijn verschillend

Dominante en recessieve genen

Een allel is dominant of recessief

dominant zie je altijd in het fenotype (eigenschappen die je kunt waarnemen)

recessief zie je alleen als er geen dominante allelen zijn

Letters voor allelen

Genotypen schrijf je op als letters.

Dominante allelen zijn HOOFDLETTER

Recessieve allelen zijn kleine letter

AA = homozygoot dominant

Aa = Heterozygoot

aa = Homozygoot recessief

Intermediair fenotype

De allelen zijn even sterk

Kruisen

Organismen samen nakomelingen laten krijgen

Generatie

Ouders en nakomelingen

P = ouders

F = de generatie na de ouders

Generatie P zijn de ouders.
F1 zijn de kinderen van deze ouders (P).
F2 zijn de kinderen van deze kinderen (F1).

Kruisingsschema maken

Wat willen we?

Wat is de vachtkleur van F2

Wat weten we?

beide ouders zijn homozygoot

zwart is dominant

geel is recessief

Stap 1 (P): bedenk wat de fenotypen en genotypen van de ouders zijn.

Beide ouders waren homozygoot.

Moeder was zwart, Vader was geel

Moeder is dan: AA

Vader is dan: aa

Stap 2 (geslachtscellen): bedenk welke allelen in de geslachtscellen van beide ouders kunnen voorkomen.

Moeder is AA, dus geeft alleen A

Vader is aa, dus geeft alleen a

Stap 3 (F1): stel vast welk genotype en fenotype de nakomelingen kunnen hebben.

F1 = 4/4 Aa

Stap 4: stel vast welk genotype en fenotype de nakomelingen in de F2 kunnen hebben.

AA = 1/4 = homozygoot zwart

1 : 4 x 100 = 25%

Aa = 2/4 = heterozygoot zwart

2 : 4 x 100 = 50%

aa = 1/4 = homozygoot geel

1 : 4 x 100 = 25%

3 van de 4 nakomelingen in F2 zullen zwart zijn.

Verhoudingen

AA = 25% (1x)

Aa = 50% (2x)

aa = 25%(1x)

Genotype verhouding

AA : Aa : aa = 1:2:1

Fenotype verhouding

3:1

Aa = 100%

Genotype verhouding

Aa = 1

Fenotype verhouding

1

Aa = 50% (2x)

aa = 50% (2x)

Genotype verhouding

Aa : aa = 1:1

voor elke Aa is een aa

Fenotype verhouding

1:1

Genen uit een stamboom van een gezin halen

=

1: kijk welk fenotype iedereen uit de stamboom heeft.

2: wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

3: schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

4: vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Genen uit een stamboom van een gezin halen

=

1: kijk welk fenotype iedereen uit de stamboom heeft.

2: wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

3: schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

4: vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

De personen met bruin haar hebben minstens één dominant allel (A).

Het genotype van de blonde dochter is ‘aa’.

Genen uit een stamboom van een gezin halen

=

1: kijk welk fenotype iedereen uit de stamboom heeft.

2: wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

3: schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

4: vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Het genotype van vader en moeder is ‘Aa’. Het genotype van de kinderen met bruin haar kan AA of Aa zijn.

Verschil in voortplanten

Bij ongeslachtelijk voortplanten is het genotype hetzelfde. Het fenotype hoeft dat niet te zijn.

Bij geslachtelijk voortplanten veranderd het genotype en fenotype.

Mutatie

Een verandering in DNA

Soms vanzelf, soms door invloed van buitenaf.

Mutagene stoffen

mutatie

kankervorming

Soorten

soort = organismen die samen vruchtbare nakomelingen krijgen

2 soorten olifant

Ras

Groepen binnen een soort

Evolutietheorie

Theorie in de wetenschap heeft bewijs nodig

Charles Darwin

• Variatie in genotypen
• natuurlijke selectie
• ontstaan van nieuwe soorten

Biotechnologie en Genetische modificatie

Technieken waarbij we organismen gebruiken

Gist voor brood

Schimmel voor peniseline

bacterie voor insuline

Wie heeft vragen?