Ethiek: Samenvattende les

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Samenvattende les

Vandaag

Doelen

-Aan het einde van de les heeft iedereen een inleiding op ethiek gehad. 

-Aan het einde van de les heeft iedereen nagedacht over het goede en kwade bij een gegeven casus.

Ethiek

Nadenken over het goede en kwade.

Vandaag

Doelen

- Aan het einde van de les kent iedereen het begrip 'ethiek'. 

- Aan het einde van de les kent iedereen het begrip 'optiek'.

- Aan het einde van de les kent iedereen het begrip 'ethisch optiek'. 

Voorbeelden van benaderingen

• Commerciële benadering 
• Juridische benadering 
• Ethische benadering 
• Nog meer voorbeelden van benaderingen 

(Optiek)

Commerciële optiek

Welke manier van benadering is financieel het beste?

Juridische optiek

Wat schrijft de wet? Hoort bijvoorbeeld een misdrijf aangegeven te worden bij de politie?

Ethische optiek

Wat is juist? Wat is menswaardig in een situatie? Wat is goed en wat is kwaad (fout) in een situatie? 

-economische optiek 

-historische optiek 

-aardrijkskundige optiek 

-esthetische optiek (wat is mooi en wat is lelijk? Wat is nou precies een mooie vormgeving?) 

-levensbeschouwelijk optiek

-medische optiek

-etc.

Elke optiek heeft een eigen aandachtsveld waarmee naar de werkelijkheid gekeken wordt. 

Dus optiek is...

Een optiek is de manier waarop je naar de werkelijkheid kijkt. 

Je kunt als het ware met verschillende brillen op naar de werkelijkheid kijken. 

Ethische optiek 

Bij de betekenis gaat het om drie begrippen: goede, behoren en doen. 

De benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.

 "Goed"

• Wat wordt bedoeld met 'goed' binnen ethische optiek?

1. De handeling die menswaardig is.

 

• Bij ethische optiek gaat het niet alleen om vragen, maar ook een norm (ons gedrag). Wij behoren (moeten) menswaardig te handelen.

"Goed"

Het woord 'goed' heeft verschillende betekenissen. Voorbeelden: 

-De operatie is goed verlopen. 

-Fc Twente speelde een goede wedstrijd. 

In deze voorbeelden komt het woord 'goed' voor, maar in geen van deze twee zinnen wordt het woord gebruikt vanuit ethische optiek. In het eerste voorbeeld gaat het om medische optiek. In de tweede zin gaat het om sportieve optiek. 

Bij ethische optiek gaat het om menswaardig handelen. Voorbeelden: 

-Is het menswaardig ('goed') om een kindermoordenaar de doodstraf te geven? 

-Is het menswaardig ('goed') om in een winkel te stelen?

-Is het menswaardig ('goed') om een zwaar gehandicapte baby in leven te houden?

"Behoren" en "doen"

• We weten nu dat met 'goed' binnen ethiek 'menswaardig' mee wordt bedoeld.
• Wij behoren menswaardig te handelen binnen ethische casussen (situaties).
• Anders gezegd: wij MOETEN menswaardig handelen (doen).

Vandaag

Doelen

• Aan het einde van de les ken je het begrip visie.
  
• Aan het einde van de les weet je het verschil tussen optiek en visie.
  
• Aan het einde van de les weet je wat ethische visies zijn. 
• Aan het einde van de les weet je wat beginselethiek en gevolgenethiek is. 

Ethische visies

De standpunten  bieden ons hulp bij 

het oplossen van  ethische dilemma's.

Zijn standpunten over hoe wij ons behoren te gedragen. 

Maar eerst..

Optiek versus visie

Een bepaalde invalshoek of benaderingswijze. 

Mensen die één en dezelfde optiek innemen zijn het niet altijd met elkaar eens. Er bestaan verschillende standpunten (meningen). 

Een ander woord voor standpunt is (eigen) mening of visie. 

Twee ethische visies

We kennen twee ethische visies

1. Gevolgenethiek 

2. Beginselethiek 

Gevolgenethiek

• Bij gevolgenethiek gaat het om de gevolgen van ons handelen. 

--> handelen: wat je uiteindelijk zou doen bij een probleem.

• Als het gevolg van ons handelen 'goed' is, dan is de handeling ethisch goed te noemen. 

Definitie gevolgenethiek

Die handeling die juist is, die in zijn gevolgen een bepaald doel realiseert. 

Dus

Als je een casus gaat analyseren en antwoord gaat geven op 'wat zou je doen als..?' dan moet je alle voor- en nadelen op een rijtje zetten (de gevolgen). 

Wie opereer je eerst?

Wanneer de chirurg vanuit beginselethiek gaat nadenken 'elk mens heeft recht op leven', kan hij dus geen keuze maken tussen de twee vrouwen. Beide vrouwen hebben immers recht op leven. 

Vandaag

Doel

• Aan het einde van de les heb je geleerd dat tot het komen van een oplossing binnen ethiek uit vijf aspecten bestaat.

Ethiek als proces

Voordat je tot het antwoord op de vraag 'wat zou je doen als..?' geeft, moet je verschillende stappen volgen. 

Deze stappen zijn te onderscheiden in vijf aspecten.

Vijf aspecten

1. Ethische gevoeligheid 
2. Ethische analyse 
3. Ethisch oordeel 
4. Ethische motivatie 
5. Ethisch handelen

Ethische gevoeligheid

• Juistheid van ons gedrag (verantwoordelijkheids-

      gevoel)

Voorbeeld Ajax benadeeld

- Geen besef van eigen gedrag. 

Ajax benadeeld

Een supporter van Ajax gooide een scherp voorwerp naar de keepr van de tegenpartij tijdens een wedstrijd voor de Champions League. De keeper raakte gewond en de wedstrijd werd gestaakt. Ajax werd vervolgens een tijdlang uitgesloten voor Europese wedstrijden. Het incident kostte Ajax miljoenen euro's. De supporter verklaarde op tv er niet bij stil te hebben gestaan dat deze gevolgen zouden hebben. Hij vond het jammer dat zijn lievelingsclub schade had opgelopen. Hij deed het vooral voor de 'kick'.

Ethische analyse

• Het verantwoordelijkheidsgevoel is niet voldoende. 
  
• Het gaat er uiteindelijk om dat er juist gehandeld wordt. 
  
• Er moet nagedacht worden over verschillende zaken, bijvoorbeeld:
  

1. Welke optieken spelen een rol?
   
2. Welke waarden spelen een rol?
3. Wat is het nu écht het probleem binnen een casus?
   

Ethisch oordeel

• Je geeft antwoord op de vraag 'Wat zou je doen als..?' 
• Dat antwoord is jouw oordeel. 
• Het oordeel komt tot stand als

1. je geanalyseerd hebt welke optieken een rol spelen;
2. je bedacht hebt welke personen een rol spelen; 
3. je het probleem in kaart gebracht hebt; 
4. je alle gevolgen (gevolgenethiek) naast elkaar hebt gezet; 
5. je rekening gehouden hebt met beginselethiek.

• Je neemt een standpunt in en beargumenteerd waarom je tot een bepaalde keuze gekomen bent. 

Ethische motivatie

Na het innemen van je standpunt, dient men zich ook daar aan te houden. 

Ethisch handelen

• Je oordeel omzetten in handelen.
  

DOEN WAT JE ZEGT

Vandaag

Doel

• Aan het einde van de les ken je het stappenplan bij de analyse van een casus. 
  

Stappenplan analyse casus

• Stap 1: formuleren casus (docent doet dit) 
• Stap 2: Welke optieken spelen een rol?
• Stap 3: Welke waarden spelen een rol?
• Stap 4: Wat is het (ethisch) probleem? 
• Stap 5: Welke personen spelen een rol? 
• Stap 6: Wie is verantwoordelijk voor het probleem? 
• Stap 7: Het formuleren van je antwoord op de vraag: Wat zou je doen als..?

Waarden

Waarden zijn opvattingen over wat uiteindelijk belangrijk is in het leven en wat nagestreefd wordt. De waarden bepaal je aan de hand van de bepaalde optieken. Voorbeeld: als je economisch optiek bij stap 2 genoteerd, dan wordt de waarde automatisch welvaart en/of arbeid. 

Ethisch probleem

In deze fase beschrijf je wat nu echt het probleem is. Je haalt de kern uit de casus. 

Belanghebbenden

Belanghebbenden zijn individuen en groepen die voor- of nadeel kunnen hebben bij een bepaalde handeling. In deze fase noteer je om welke personen het gaat binnen een probleem. 

Verantwoordelijk

Hier gaat het om de vraag wie verantwoordelijk is voor het hele probleem. Er kunnen meer personen verantwoordelijk zijn voor het probleeem. 

Maak het huiswerk voor LV af en succes met leren allemaal!