Laagland Cursus 10

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Cursus 10: achttiende eeuw

Welke bijnaam heeft de achttiende eeuw gekregen?

De naam pruikentijd gebruiken we omdat in deze tijd:

1. Iedereen een pruik droeg
2. De pruik toen werd uitgevonden
3. Rijke mensen een pruik droegen
4. Alle vrouwen een pruik droegen

2 Culturele context

Vandaag

H10: verder met literaire context

• Toets: is echt een leertoets. Zorg dat je de begrippen goed kent;
• Zorg dat je van de Klucht de namen goed kent en weet wie wat heeft gezegd en m.n. belangrijke zaken als de wijze lessen (spreekwoorden) Welke?
• Zorg dat je weet hoe je lastige begrippen schrijft, zoals pictura, sciptura en motto / imitatio, translatio, aemulatio

Lees het gedicht. Waarom is dit typisch voor de verlichting? (volgende dia antw.)

Welke deugd wordt hier geprezen?

1. gehoorzaamheid
2. ijver
3. standvastigheid
4. leergierigheid

Vind je het een geloofwaardig gedichtje?

ja

nee

Wat bedoelt Immanuel Kant met: 'Sapere aude!'

1. 'Durf in opstand te komen!'
2. 'Durf te denken!'
3. 'Durf te luisteren!'
4. 'Durf te onderzoeken!'

Wat is de verlichting?

1. Uitvinding van de straatlantaarns
2. Steeds meer uitvindingen waarbij kennis belangrijker werd dan geloof
3. Steeds meer uitvindingen die het geloof helpen de bijbel te verklaren
4. Het schrijven van een nieuwe vertaling van de bijbel

In de verlichting staat:

1. ratio/rede centraal
2. geloof centraal
3. natuur centraal
4. spiritualiteit centraal

verlichting

Zelfstandig en kritisch denken en op basis daarvan handelen.

* Verlichte denkers zijn optimistisch (de mens is van nature goed; verkeerd gedrag ontstaat door gebrek aan kennis van het goede)

* groot belang onderwijs en opvoeding

* moralistische geschriften

* idee maakbaarheid samenleving

Burger als individu

Burger ontwikkelde zich als individu

• zelfbespiegeling
• aandacht innerlijke leven 
• aandacht voor gedrag

--> 

dagboeken, brieven, essays, romans.

• satire

 

Kan satire te ver gaan?

ja

nee

Welke satirische programma's / artiesten / tijdschriften enz. ken je?

Paarse tekst blz 127: Eise Eisinga

https://www.youtube.com/watch?v=_cCCB90RPxo

Ben jij meer emotioneel of rationeel?

emotioneel

rationeel

beide even zeer

Neem jij alles klakkeloos aan of check je feiten?

ik neem alles klakkeloos aan

ik check altijd de de feiten

ik check soms de feiten

par. 2.3: kunst 

De kunstenaar als opvoeder en opinievormer

Bekijk het satirische schilderij 

(Het werd rumoerig in huis - Cornelis Troost) --> geheel op volgende dia. 

Waarmee wordt gespot? (mk-vraag)

Onderdeel van serie 'Het wordt rumoerig in huis'

De serie is een beeldverhaal, zich afspelend in de avond. Op de eerste prent getiteld Nemo loquebatur (Niemand sprak) is een vertrek afgebeeld, waarin een aantal heren pijprokend bij elkaar zitten. Een haardvuur brandt en de kaarsen zijn net aangestoken. De bediende ontkurkt op de achtergrond een fles wijn. De klok geeft de tijd van 5 uur aan. Op de pastels die hierop volgen staat de klok verder, de kaarsen zijn kleiner, de voorraad wijnflessen is aanzienlijk verminderd, maar vooral het gedrag van de heren verandert van genoeglijk keuvelen, heftig discussiëren tot vrolijke dronkenschap. Met lichte spot en zichtbaar genoegen heeft Troost het verloop van een avondje onder vrienden weergegeven.

Waarmee wordt gespot?

1. de elite
2. de pruikentijd
3. drankmisbruik
4. homoseksualiteit

Waarom zou men juist in de verlichting spotten met te veel drankgebruik?

2.4 Classicisme 

Ontstaan in de zeventiende eeuw 

-> vorsten en machthebbers: vooral voor elite.

Achttiende eeuw-> classicisme wordt hergebruikt door burgerij 

Verschil met zeventiende-eeuws classicisme::

• nadruk op eenvoud, zakelijkheid, regelmaat en heldere lijnen (morele zuiverheid)
• kunstenaar richt zich qua onderwerp op de burgerlijke wereld (geen waargebeurde historische gebeurtenissen)

2.5 muziek

Barokmuziek: gevoelens en passie uitdrukken

  

Luister naar het volgende fragment (scherm niet tonen) en beantwoord daarna devragen.

Welk instrument is dominant?

Welke componist schreef dit stuk?

Welk instrument is dominant?

1. het klavecimbel
2. de fluit
3. de piano
4. de viool

Wie is de componist?

1. Bach
2. Beethoven
3. Haydn
4. Mozart

2.5 Muziek

Eerst barokmuziek, over het uitdrukken van gevoelens en passie (vb. Bach)

later die eeuw verandering:

• Klassieke stijl van Weense school;
• Ontstaan van symfonieorkest;
• Componisten zelfbewuster, vrij scheppende kunstenaars 

       --> niet meer in opdracht.

• Luister naar het volgende fragment en beantwoord de vragen 

      (alleen laten horen, niet laten zien)

Hoe heet dit bekende stuk en van wie is het?

 Het openingsmotief van Beethovens vijfde symfonie werd in de Tweede Wereldoorlog op zenders van de BBC als herkenningsmelodie gebruikt. In morsecode ("••• —" ofwel: "kort-kort-kort-lang") wordt hiermee de letter "V" gesymboliseerd, het V-teken ('victory') stond symbool voor overwinning en vrede en was in 1941 onder velen als zodanig bekend.

par. 3 Literaire ontwikkelingen

Vanaf 5.50 minuten : 

vlogboek spectatoriale tijdschriften

Kinderliteratuur

In de Verlichting ontstonden nieuwe ideeën over opvoeding.

• Rousseau: de mens is in wezen goed, maar wordt bedorven door de maatschappij. Kinderen  moeten zoveel mogelijk vrij gelaten worden, dan zullen ze zich vanzelf tot goede mensen ontwikkelen.
  

Literair gevolg --> ontstaan jeugdlectuur midden 18e eeuw

Belangrijkste Nederlandse jeugdboek: Proeve van kleine gedichten voor kinderen door Hiëronymus van Alphen

Vergelijk Kinder-lyck van Vondel met  De pruimeboom van Van Alphen

Constantijntje, 't zaligh kijntje,

Cherubijntje, van om hoogh,

D'ydelheden, hier beneden,

Vitlacht met een lodderoog.

Moeder, zeit hy, waarom schreit ghy?

Waarom greit ghy, op mijn lijck?

Boven leef ick, boven zweef ick,

Engeltje van 't hemelrijck:

En ick blinck 'er, en ick drincker,

't Geen de schincker alles goets

Schenckt de zielen, die daar krielen,

Dertel van veel overvloets.

Leer dan reizen met gepeizen

Naar pallaizen, uit het slick

Dezer werrelt, die zoo dwerrelt.

Eeuwigh gaat voor oogenblick.

Constantijntje, 't zaligh kijntje,

Cherubijntje, van om hoogh,

D'ydelheden, hier beneden,

Vitlacht met een lodderoog.

Moeder, zeit hy, waarom schreit ghy?

Waarom greit ghy, op mijn lijck?

Boven leef ick, boven zweef ick,

Engeltje van 't hemelrijck:

En ick blinck 'er, en ick drincker,

't Geen de schincker alles goets

Schenckt de zielen, die daar krielen,

Dertel van veel overvloets.

Leer dan reizen met gepeizen

Naar pallaizen, uit het slick

Dezer werrelt, die zoo dwerrelt.

Eeuwigh gaat voor oogenblick.

Voor de toets

• Leer de begrippen (en bijbehorende namen) goed. Het is echt een leertoets!

Klucht: zorg dat je weet wat...

• de belangrijke levenslessen zijn;
• de hoofdpersonages zijn en wat hun rol is;
• het doel van een klucht was;
• het motto van Bredero was en hoe dit van toepassing is op de Klucht;
• hoe de klucht in de gouden eeuw past;
• wat de klucht vandaag nog kan betekenen.

test