V4 - TH4 evolutie - BS5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4

B3 De evolutie-
theorie
B5 Ontstaan van

soorten

Belangrijk: volgende week toets!

- 3V3 volgende week 7e uur 
- 3V1 volgende week woe 5e uur

Over: TH3 Genetica bs. 1 t/m 4 en TH4 Evolutie bs. 3 en bs. 5

Planning

• Korte herhaalvraag
• Verdere uitleg basisstof 5
• Zelfstandig werken/ leren voor de toets

Wat hoort NIET bij de Darwinistische evolutietheorie voor het ontstaan van nieuwe soorten?

1. Natuurlijke selectie
2. Recombinatie
3. Reproductieve isolatie
4. Verandering van fenotype

Begrippen BS5

• Reproductieve isolatie
• Geografische isolatie
• Eilandtheorie
• Allopatrisch soortenvorming 
• Sympathisch soortenvorming
• Polyploïdie

Bij welke vorm van reproductieve isolatie is er sprake van geografische isolatie?

1. Allopatrische soortvorming
2. Sympatrische soortvorming

Soortvorming

Allopatrische v.s. sympatrische

• allopatrisch: gebied is / wordt verdeeld 

       waardoor soorten zich afzonderlijk 

       ontwikkelen

• sympatrisch: soortenontwikkeling 

       binnen hetzelfde gebied

Allopatrische soortvorming

Allopatrische soortvorming

Oorzaak:

geografische barrière

door verschillende habitats: verschil in selectiedruk.

Er ontstaat genetische verandering, zodanig dat voortplanten onderling niet meer kan > nieuwe soort

Klassiek voorbeeld allopatrische soortvorming = eilandtheorie

Sympatrische soortvorming

Door verschil in bijv:

- Leefwijze
- Baltsgedrag
- Seksuele selectie
- Factor tijd

- Polyploïdie bij planten

Gevolg is genetische verandering door verschil in selectiedruk.

isolatie methode	beschrijving
ecologische isolatie (verschil in leefwijze)	de soorten bevinden zich in verschillende delen van de habitat, waar de selectiedruk anders is (bijv. verschil in voedsel)
temporele isolatie (factor tijd)	de soorten kunnen alleen reproduceren op verschillende momenten
ethologische isolatie (verschil in baltsgedrag)	de soorten reageren niet op elkaars voortplantingsgedrag
postzygotisch	hybriden leven niet lang genoeg om vruchtbaar te worden of zijn onvruchtbaar
Polyploïdie bij planten	Zie latere uitleg

Sympatrische soortvorming

Albatrossen vertonen verschillend paargedrag > in theorie kunnen ze nakomelingen krijgen, maar dit gebeurt niet. Hierdoor spreken we van 2 soorten.

Bloemen die door verschillende insecten worden bestoven of in verschillende seizoenen bloeien. Deze kunnen in theorie nakomelingen met elkaar krijgen, maar dit gebeurt niet > meerdere soorten.

Hybriden

Sommige verwante soorten kunnen wel voortplanten, 

echter zijn er vaak vruchtbaarheidsproblemen bij de nakomelingen

zezel

gaap

leopon

waldijn

Polyploïdie

• Soms gaat de mitose niet goed en waardoor een plant te veel chromosomen krijgt (4n in plaats van 2n)
• Hierdoor kan deze zich niet meer voortplanten met diploïde planten (2n) (maar mogelijk wel met 4n planten)
• Hierdoor ontstaan er in de populatie 2 groepen
•  Dit kan leiden tot twee sympatrische soorten 

Polyploïdie

Zelfstandig werken: opdrachten 

Boek 4B Th4 Bs 5, opd 67-70 en 72-74

Klaar?
Kijk de opdrachten na met het antwoordmodel
Stel vragen die je nog hebt over de stof
Leer voor de toets uit je (digitale) boek of zie studiewijzer:
- Linkjes naar 2 quizlet sets
- Een oefentoetsje (met antwoorden)
- Extra oefeningen genetica kruisingen