§12 vorming, verandering en institutionalisering

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 12

Vormingsvraagstuk: samenlevingsvormen

Hoe had jouw leven eruit gezien als je 100 jaar geleden 

geboren was? 

Hoe had jouw leven eruit gezien
als je 100 jaar geleden geboren was?

Deze vraag zet leerlingen aan om na te denken over hoe samenlevingsvormen veranderd zijn vanaf de jaren '20 van de vorige eeuw.

Wat leer ik dit hoofdstuk?

Ik leer ...

• wat de kernconcepten institutionalisering, democratisering, individualisering en rationalisering zijn
• hoe deze ontwikkelingen de afgelopen 100 jaar tot stand zijn gekomen

Institutionalisering (1920-1960)

Het proces waarbij een complex van waarden en min of meer geformaliseerde regels vastgelegd wordt in standaard gedragspatronen, die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren. 

Sinds welk jaar is er in Nederland sprake van algemeen kiesrecht?

Sinds welk jaar is er in Nederland sprake van algemeen kiesrecht? 

1. 1819
2. 1890
3. 1919
4. 1910

Verzuiling

De samenleving was opgedeeld in drie (of vier) levensbeschouwelijke en sociaaleconomische groepen: 

Katholiek

Protestants

Socialistisch

(Liberaal)

Mensen bleven voornamelijk binnen ‘de eigen zuil’ en de cultuur was sterk collectivistisch.

Bij welke zuil horen de kranten?

Katholiek

Socialistisch

Protestants

Liberaal

Benadruk na deze vraag dat er bij de verzuiling sprake was van min of meer geformaliseerde regels die ervoor zorgden dat gedragspatronen gereguleerd werden, zoals welke krant mensen lazen.

Gezinsleven ('20-'60)

Het gezin kun je zien als een sociale institutie, omdat er regels zijn waardoor iedereen weet wat er van hem of haar verwacht wordt.

Kostwinnersgezin en bevelshuishouding: er was sprake van een duidelijke rolverdeling tussen man en vrouw en een grote machtsafstand. 

Dit was was ook (deels) wettelijk vastgelegd. 

Het gezin voor de jaren '60

Het

kostwinners

gezin of

traditioneel gezin

sociale institutie

complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren

1. iedereen wist wat er van hem verwacht werd

2. vader zorgt voor het inkomen

3. moeder voor de kinderen en het huishouden

4. kinderen hielpen moeder mee

er is sprake van ongelijke verdeling van macht

de machts-

afstand is groot

bevelshuis-

houding

macht

het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te beperken of te vergroten.

Veranderingen in instituties (Na WOII)

Maatschappelijke veranderingen: baby-boom, economische vooruitgang en eigen woning bezit

In de wet veranderde onder andere het volgende:

1. De opbouw en de uitbreiding van de verzorgingsstaat

2. Wetswijziging in 1956: vrouwen werden niet langer als handelingsonbekwaam gezien.

Wat zou een nadeel kunnen zijn van institutionalisering?

Wat zou een nadeel kunnen zijn van institutionalisering?

Voordelen

Gedrag wordt gereguleerd

Er wordt steeds meer geredeneerd vanuit regels en procedures

Leidt tot zingeving (bijvoorbeeld statieflessen)

Nadelen

Gedrag wordt voorspelbaar, wat leidt tot meer vrijheid

Wat zou een nadeel kunnen zijn van institutionalisering?

Hoe verhouden de drie ideologieën zich tegenover samenlevingsvormen? Noem de sociaaldemocraten/ confessionelen/ liberalen.