Leesbevordering

• Nederlands
• Hoger onderwijs

Terugblik semester 1

Ik vond het examen van Nederlands: Spreken en Luisteren...

Haalbaar

Moeilijk

Dit vond ik moeilijk/makkelijk tijdens het examen van Nederlands: Spreken en Luisteren

Het handboek Volop Taal is gemakkelijk om te begrijpen/studeren.

Ja

Nee

Noteer hier even waarom je het makkelijk/moeilijk vond.

Het lezen van
kinderboeken vond ik...

Dit was het leukste kinderboek
dat ik gelezen heb in semester 1:
(geef titel en auteur)

Het maken van een
leesportfolio vond ik...

Het maken van mijn leesportfolio
in Seesaw vond ik...

Handig

Frustrerend

Een meerwaarde

Lastig

Best ok

Indien je het gebruik van Seesaw niet handig of geen meerwaarde vond, vertel dan hier even waarom niet.

Ken jij zelf nog een handigere app/manier om een portfolio te maken?

Leesbevordering

Deze doelstellingen trachten we te bereiken in de lessen rond leesbevordering:

• de studenten verwerven inzicht in de leesontwikkeling
  
• de studenten verwerven inzicht in de leesvoorkeuren van jonge lezers
  
• de studenten bespreken de positie van jeugdliteratuur t.o.v. de media
  
• de studenten verwerven inzicht in leesbevordering in het lager onderwijs
  
• de studenten verwoorden hun inzichten in de literaire analyse
  
• de studenten beoordelen de complexiteit van (kinder)boeken en de literaire kwaliteit
  
• de studenten benoemen de bekendste literaire prijzen
  
• de studenten verwerven inzicht in de literaite competentie
  
• de studenten verwerven inzicht in de didactiek van Leesbevordering
  
• de studenten ontwerpen een les leesbevordering uit volgens de geldende didactiek

Volop Taal

p. 160

Waarom inzetten
op lezen?

Waarom inzetten op lezen?

Cruciale vaardigheid voor: 

• onderwijssucces
• maatschappelijke participatie 
• levenslang leren

Jouw taak als leraar? Leerlingen klaarstomen om volwaardig te kunnen deelnemen aan onze maatschappij. 

Lezen & schoolsucces

Kennis verwerven gebeurt: 

• mondeling, maar vooral schriftelijk
• in taallessen en niet-taallessen

Sterke link tussen lezen en andere domeinen van Nederlands:

woordenschat, taalbeschouwing ...

• Link met schriftelijke vaardigheden
  
• Link met mondelinge vaardigheden

Lezen & cognitieve en sociaal-emotionele  ontwikkeling

Lezen:

• scherpt je denkvermogen aan
• zorg voor kennis over de wereld én een betere leesvaardigheid
• bevordert het empathisch vermogen 
• prikkelt het voorstellingsvermogen en de creativiteit
• helpt kinderen om zelfstandig hun wereld te verkennen, verruimen, ordenen en begrijpen
• ontwikkelt je literaire competentie

Cursus leesbevordering

Aangezien leesbevordering cruciaal is, vind je nog meer informatie hierover in een aparte cursus op BB onder

Leesbevordering > Uitvoeren. Deze wordt in de volgende slides toegelicht.

1. Jonge lezers 

1.1 Leesontwikkeling

Schoolkindfase (6 – 12 jaar): evolutie:

• cognitief: technisch lezen en redeneren, zich inleven, informatie verzamelen, ...
  
• qua smaak: van fantasieverhalen naar realistische verhalen (avontuur)
  
• moreel: van autoriteit ouders naar eigen oordeel
  
• metalinguïstisch: taalspel, beeldspraak

1.2 Leesvoorkeuren

Voorkeur afhankelijk van:

• leeftijd (zie schoolkindfase), interesse, periode, genre, ...
  
• meervoudige intelligentie: ieder kind bezit verschillende (mix van) talenten
  
• sociale achtergrond: thuissituatie, anderstalige leerlingen, leerlingen uit verschillende culturen
  

DUS: verschillende kinderboeken aanbieden (zie boekenbeesten)!

1.3 positie t.o.v. de media

• oudere media vervangen nieuwere niet, ze vullen elkaar aan: radio/tv, tv/internet, boek/film
• “ontlezing”: minderheid las en leest vrijwillig
  
• effect van nieuwe media op verschillende vormen van vrijetijdsbesteding
  

2. LEESBEVORDERING

2.1 Literaire analyse

• de thematiek
• de personages
  
• het vertelstandpunt
• de tijd
• de ruimte
• de stijl
• het genre
• de functies van jeugdliteratuur

Thematiek

Personages

• personen/personages
  
• hoofdpersonages - nevenpersonages
• types (flat character) - karakters (round characters)
• meest voorkomende personages?

Auctoriale/auctoriële/
alwetende verteller

1. Kent de gedachten en gevoelens van alle personages
2. Speelt mee in het verhaal
3. Lezer kijkt door de ogen van het personage (subjectief)
4. Spreekt de lezer soms aan

Ik-verteller

1. Kent de gedachten en gevoelens van alle personages
2. Speelt mee in het verhaal
3. Lezer kijkt door de ogen van het personage (subjectief)
4. Spreekt de lezer soms aan

Personele hij/zij-verteller

1. Kent de gedachten en gevoelens van alle personages
2. Speelt mee in het verhaal
3. Lezer kijkt door de ogen van dit personage (subjectief)
4. Spreekt de lezer soms aan

Tijd

• chronologisch of niet-chronologisch
• vooruitverwijzingen, terugverwijzingen (vs. flashback)
•  continu of niet-continu (tijdsverdichting)
• verteltijd versus vertelde tijd (gelijk, versnelling, vertraging)

Bij oudere lezers...

1. is het verhaal altijd chronologisch
2. is de vertelde tijd langer dan bij jongere lezers
3. is de verteltijd langer dan bij jongere lezers
4. komen veel vertragingen voor

Ruimtes?

Ruimte

• onbepaald (enkel globaal beeld) of bepaald
• summier of uitvoerig beschreven
• reëel bestaand (met eventueel een verzonnen verhaal) of verzonnen 

Hoe draagt de ruimte bij aan de betekenis van een verhaal?

Stijl - recensies

Lees 1 van onderstaande recensies grondig. Wat vind je terug over de stijl? Noteer dit zo dadelijk op de volgende slide.

Een mooie dag om in een boom te klimmen - Jaco Jacobs

De bezemstaf van de Belleheks - Marc de Bel

Helden - Daan Remmerts de Vries (Illustrator: Sebastiaan Van Doninck)

Stijl?

Welke nuttige informatie vind je nog in deze recensies?

Genres 

OPGELET: het document met de verschillende genres en hun kenmerken vind je op Blackboard onder Leesbevordering > Voorbewerken.

Weg - Bettie Elias: Dinar en zijn familie wonen in Kosovo. In Kosovo is een burgeroorlog aan de gang. Dinar en zijn familie moeten vluchten, weg van de plek waar Dinar is geboren, naar een ver vreemd land. Ze gaan naar België... Dinars verhaal laat je voelen hoe akelig het is om uit je eigen land te moeten vertrekken, en hoe moeilijk het is om aan een nieuw land te wennen.

Stinkhond - Colas Gutman: Knijp je neus stevig dicht, want Stinkhond komt eraan! Het is een beetje grof, maar wel waar. Er is geen hond op straat die viezer ruikt en dommer praat dan Stinkhond. Vraag het maar aan Plattekat, die hem alles wel honderd keer moet uitleggen. Nu wil Stinkhond weten hoe hij aan een baasje geraakt. Zit er eentje in de vuilnisbak misschien?

Het verhaal van Stinkhond is grappig en gevaarlijk maar ook een beetje zielig. Zou jij hem in huis willen nemen?

Genres: vervolg

Jacht op de kattenbeul - Patrick Lagrou: Niels Decadt is anders. Hij houdt van drones, computers en katten. Op school heeft hij weinig vrienden, maar daar hij is al aan gewend. Dat verandert wanneer er een nieuwe klasgenoot bijkomt: Yana. Zij lijkt wel in hem geïnteresseerd en begrijpt hoe hij in elkaar zit. Wanneer er geruchten opduiken van katten die gedood worden, gaan Niels en Yana op zoek naar de kattenbeul.

Bob Popcorn: Maranke Rinck: Ellis is gek op popcorn. Nu ja, ze is misschien een béétje verslaafd. Volgens haar ouders moet het voortaan gezonder. Ze willen de magnetron verkopen! In het schuurtje naast het huis bouwt Ellis dan maar een geheim popcorn-paradijs. Ze opent een pakje, poft de maïs en schrikt. De laatste korrel poft niet. Hij groeit en verandert in een woedend maïsmannetje. Hier heeft Ellis toch niet om gevraagd?

Morgen is hij weg - Do Van Ranst: Mama en papa maken al lang ruzie. Lena en haar broertje Stef zijn het helemaal zat. Maar dat papa op een zaterdagochtend plots aankondigt dat hij ergens anders gaat wonen... dat is toch ook onverwacht.

Lena is boos en verdrietig tegelijkertijd. De hele dag lang probeert ze te wennen aan dat ene zinnetje: Morgen is hij weg.

Hier-en-nuverhaal

Dierenverhaal

Fantasieverhaal

Oorlogsverhaal

Detectiveverhaal

Leef-en belevingswereld van kinderen staat centraal (gezin, school, maatschappij)

4 soorten ; dieren zijn vaak hoofdpersonages, vaak dieren met menselijke kenmerken

WO II, of recentere oorlogen. Kinderen en hun ervaringen/ gevoelens staan centraal

Groepje kinderen ontdekt per toeval een misdrijf, vaak tijdens een vakantie in hun eigen dorp...

3 soorten: alles fictie, realistische wereld met fantastische personages,  van realiteit naar fantasiewereld

Functies

• de ontspannende functie: spanning en humor
  
• de informatieve functie: feiten, kennis
  
• de zingevende functie: waarden en normen
  
• de emotieve functie: herkenbare gevoelens, identificatie
  
• de creatieve functie: verbeelding en verrassing
  
• de literair-esthetische functie: taalspel en illustraties
  

Opdracht

• Per 3 - camera/micro aanzetten
• Kies je favoriete boek uit je leesportfolio van semester 1 (of een ander vak dat je al eerder volgde van Nederlands). 
• Neem je leesfiche van dat boek (via Seesaw) erbij. 
  
• Neem de cursus van leesbevordering + het document met de genres van vorig semester er terug bij. Je vindt deze onder de stap 'voorbewerken'. 

• Ben je nieuw? Probeer dan vooral actief mee te denken met de anderen.
  

Opdracht: vervolg

• Bespreek in je groep minstens 2 items uit de literaire analyse. Doe dit uitgebreid. Lees voor wat je schreef of toon het via de knop 'scherm delen'. 
• Vergelijk dit met de cursus. Welke items kon je nog toevoegen? Herschrijf je stukje tekst. Lees het opnieuw voor aan elkaar. 
• Je krijgt hiervoor 20 minuten de tijd. 

2.2 Complexiteit

“Moeilijke” boeken?

• leestechnisch niveau
  
• nieuwe ervaring
  
• gelaagdheid
  
• open plekken
  
• indirect taalgebruik
  
• nood aan voorkennis
  

2.3 Literaire kwaliteit

Literaire argumenten:

• realistisch
  
• emotivistisch
  
• moreel
  
• structureel
  
• vernieuwend
  

2.4 Prijzen en jury's

Prijzen voor volwassenenliteratuur

Prijzen voor kinderliteratuur: door volwassenen OF door kinderen uitgereikt

Literaire prijzen

Voor volwassenen

• Libris literatuurprijs
  
• P.C. Hooftprijs
  
• Nobelprijs voor de Literatuur
  
  

Voor kinder- en jeugdliteratuur

• Gouden Griffel, Zilveren Griffel
  
• Gouden Penseel, Zilveren Penseel
  
• Boekenleeuw, Boekenpauw
  
• Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen
  
• Woutertje Pieterse Prijs
  

2.5 Literaire competentie

Doel van leesbevordering: leerlingen literair competent maken d.w.z.

1. wegwijs geraken in het aanbod,
   
2. inzicht hebben in verhalen (literaire analyse),
   
3. een boek kunnen beoordelen.
   

2.6 Lessen

Doelstellingen:

• de drie literaire (deel)competenties
  
• plus eventueel de doelstellingen van andere domeinen van Nederlands
  

Werkvormen:

• zijn beeldend, dramatisch, muzikaal, ...
  
• dienen het leesplezier te vergroten
  

2.6 Vrij lezen

Voor het lezen

Aanbieden: zorg voor een gevarieerd aanbod, richt de boekenhoek aantrekkelijk in

Kiezen: laat de leerlingen boeken zoeken die hen boeien, elke leerling op zijn tempo; help de leerling eventueel: stel vragen en bekijk de boeken samen

Lezen: spreek af dat elke leerling ongeveer vijf minuten moet lezen, pas nadien mogen ze eventueel ruilen

2.6 Vrij lezen

Tijdens het lezen

Sfeer: creëer een rustige sfeer

Timing: waak erover dat elke leerling minimum 20 minuten de tijd krijgt, geef enkele minuten op voorhand aan dat de tijd om is

Ondersteuning: richt je aandacht op leerlingen die niet tot lezen komen: zoek uit waarom; tracht leerlingen te motiveren

Mogelijke werkvormen

De boekendans

Speeddaten met boeken

Leesbingo

Grabbeltaken

…

2.6 Vrij lezen

Na het lezen

Laat leerlingen die iets over hun boek willen vertellen aan het woord: dit werkt leesbevorderend

Opdracht

Ontwerp – in groepen van vier – een les die aan (één of enkele van) deze doelen werkt. Dit moet je les bevatten:

- de doelstellingen

- het lesverloop met de lesfasen

- eventueel: een werkblad

- Differentiatie - uitbreiding: de inhoudsanalyse

Werk met authentieke materialen: bied fragmenten uit kinderboeken aan en gebruik daarbij zeker een site rond kinderliteratuur (of laat de leerlingen één gebruiken).

Kies één van volgende onderwerpen voor je les:

1. wie de personages zijn in verhalen (denk aan de drie belangrijkste categorieën);

2. hoe een verhaal kan aflopen (happy-ending, open einde, …);

3. hoe je reclame kan maken voor een boek;

4. wat het verschil is tussen fantasie en werkelijkheid in bv. dierenverhalen;

5. welke verschillende genres van kinderboeken er bestaan en wat hun kenmerken zijn;

6. welke verschillen en gelijkenissen er bestaan tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ sprookjes;

7. hoe je een spreekbeurt kan geven over een bekende schrijver of schrijfster;

8. welke “klassiekers” er bestaan in de kinderliteratuur.

Inspirerende websites

iedereenleest.be

boekenzoeker.be

leesplein.be

kjv.be

pluizer.be

ikhaatlezen.be

hetmooistekinderboek.be

ibby-europe.org

Deze 3 inhoudelijk zaken neem ik zeker mee uit deze les?

De aanpak van deze les vond ik...