8.1 De Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Verlichting

Lesdoelen

Aan het einde van de les kan ik:

• Verklaren hoe de Verlichting invloed had op:

1. Religie
2. Sociale verhouding
3. Politiek
4. Economie

Kenmerkend aspect

• KA is onderdeel van lange ontwikkeling
• TV Ontdekkers en Hervormers: begin van de wetenschappelijke belangstelling (door oa kruistochten en ontdekkingsreizen)
• TV Regenten en Vorsten: wetenschappelijke revolutie
• TV Pruiken en Revoluties: Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Religie

• Door wetenschappelijke revolutie en rationalisme ontstaat vooruitgangsoptimisme
• Religie staat ontwikkeling ideeën in de weg
• Gewetensvrijheid maakt Republiek centrale spil in verspreiding Verlichtingsidealen
• Filosofen gaan verder dan Reformatie: christelijke god bestaat niet in die vorm
• Deïsme: god als een horlogemaker
• Spinoza: god is overal in de natuur

Sociaal

• Sinds middeleeuwen is Frankrijk een standensamenleving
• Geestelijkheid en adel hebben privileges: géén belasting betalen
• Voltaire: geen probleem, meerderheid moet geleid worden en is onbekwaam
• Rousseau: ongelijkheid is onnatuurlijk -> verschillen komen uit prestaties niet afkomst

Lesdoelen

Verklaren hoe de Verlichting invloed had op:

1. Religie:
   Twijfels over christelijke god zoals in de bijbel is beschreven: deïsme & uiteindelijk atheïsme -> Spinoza
2. Sociale verhoudingen:
   Kritiek op de standensamenleving & privileges standen -> mening van Voltaire en Rousseau

Politiek

• John Locke: volk en staat sluiten een sociaal contract
• Overheid beschermt de rechten van het volk in ruil voor gehoorzaamheid
• Als volk niet beschermd wordt mag deze in opstand komen (Plakkaat van Verlatinghe)
• Rousseau: volkssoevereiniteit / algemene wil: staat ontleent macht aan volk
• Staat beslist in belang van volk en individueel belang is ondergeschikt aan  algemene wil

Politiek

• Montesquieu: scheiding der machten - Trias Politica
• Wetgevend, uitvoerend, rechtsprekend
• Machten moeten gescheiden zijn om machtsmisbruik te voorkomen
• 
  

Economie

• Adam Smith: economie wordt aangedreven door onzichtbare hand
• Door eigenbelang voorop te stellen groeit welvaart voor iedereen
• Overheid mag zich niet bemoeien met economie: markt reguleert zichzelf
• Voorstander van laissez-faire
• Locke: burgers mogen bezit beschermen tegen overheid
• Smith en Locke zijn grondleggers van liberalisme

Lesdoelen

Aan het einde van de les kan ik:

• Verklaren hoe de Verlichting invloed had op:

1. Politiek: legitimatie komt van volk: sociaal contract (Locke), volkssoevereiniteit (Rousseau), Trias Politica (Montesquieu)
2. Economie: vrijhandel & onzichtbare hand -> Smith en Locke