Ondernemen is risico nemen $4.3 Principaal-agent relatie

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat gaan we doen op vrijdag 5 februari:

- stand van zaken handelingsdelen/opdrachten

- check huiswerk en inhoud $4.2

- een falende markt en instrumenten overheid

- een ontbrekende markt en instrumenten overheid

- principaal-agentmodel en -probleem

- marktwerking of niet?

- herkennen van een falende en een ontbrekende markt

- herkennen van een natuurlijk monopolie

- begrijpen en herkennen van processen van nationalisatie,

   verzelfstandiging, privatisering en liberalisering

- (her)kennen van vormen van marktwerking

- begrijpen van het principe van 'de onzichtbare hand' en

  de voordelen van een vrije markt

- begrijpen en herkennen van een principaal-agent model en 

   haar kenmerken

Leerdoelen

Wanneer is er sprake van
een 'falende markt'?

--> De markt faalt:

      - prijzen zijn te hoog of te laag

      - (on)wenselijke producten

      - externe effecten

      - (on)gewenste machts- of monopolieposities

      - bescherming (eigen/essentiële) sectoren

--> Het 'natuurlijke' marktevenwicht is niet wenselijk

Een falende markt

Wat zijn de (drie) manieren voor de overheid om het marktevenwicht te beïnvloeden?

Overheidsingrijpen bij een falende markt

 1. prijsregulering (minimum- en maximumprijzen)

 2. (belasting)heffing of subsidie

 3. wet- en regelgeving

Maar wat als er niet zozeer een falende markt is, maar überhaupt geen markt??

Met andere woorden als er sprake is van:

Ontbrekende markten in het geval van:

- collectieve goederen

- (quasi-) collectieve goederen

- externe effecten

Overheid creëert zelf een markt: 

 1. zelf goederen/diensten gaan produceren

 2. goederen/diensten gaan laten produceren

 3. internaliseren van externe effecten

Wat gaan we doen op woensdag 10 februari:

- stand van zaken handelingsdelen/opdrachten

- een falende markt en instrumenten overheid

- een ontbrekende markt en instrumenten overheid

- principaal-agentmodel en -probleem

- marktwerking of niet?

- herkennen van een falende en een ontbrekende markt

- herkennen van een natuurlijk monopolie

- begrijpen en herkennen van processen van nationalisatie,

   verzelfstandiging, privatisering en liberalisering

- (her)kennen van vormen van marktwerking

- begrijpen van het principe van 'de onzichtbare hand' en

  de voor- en nadelen van een vrije markt

- begrijpen en herkennen van een principaal-agent model en 

   haar kenmerken

Leerdoelen

Geef vijf mogelijke oorzaken voor een falende markt

Gaat het hier om een falende of een ontbrekende markt?

Falende markt

Geen markt

De markt van sneeuwschuivers en zoutstrooiers

De markt van electrische laadpalen

De markt van coronavaccins

De markt van teststraten op corona

De markt van kolen(centrales)

De markt van sociale  huurwoningen

De markt van IC-bedden

De markt van frisdranken op school

Overheid creëert zelf een markt: 

 1. zelf goederen/diensten gaan produceren

 2. goederen/diensten gaan laten produceren

 3. internaliseren van externe effecten

Marktwerking = situatie dat er concurrentie is om de gunst van de vrager

1.  privatiseren (via de fasen: verzelfstandiging, liberalisering 

    en eigendomsoverdracht)

2. veilen van concessies (= alleenrecht voor een bedrijf om een

    aantal jaren een product op de markt te brengen)

3. uitbesteden (= overheid geeft opdrachten aan derden om 

    die uit te voeren)

4. consumenten informeren (zodat consumenten zelf beter

    kunnen oordelen)

Huiswerk

- hoofdstuk 4.4  van Risico en Rendement bestuderen

- hoofdstuk 3 en $ 4.1 en $ 4.2 afmaken

     

Principaal-agent model = model waarbij de ene actor (de principaal)

taken vaststelt en opdrachten geeft die de andere actor (de agent) uitvoert

tegen een bepaalde beloning (en bij slechte uitvoering komt er een straf)

 

Drie kenmerken:

 1. principaal en agent hebben verschillende belangen

 2. informatie is asymmetrisch

 3. er is sprake van transactiekosten

Principaal-agentmodel

De agent en de principaal hebben waarschijnlijk 

een gezamenlijk belang én een eigenbelang.

Asymmetrische informatie in het 

voordeel van de agent kan zorgen 

voor een problematische relatie

Principaal-agent probleem:

Let bij elk principaal-agent probleem op drie elementen:

1. Wie huurt wie in:

   wie is de principaal en wie de agent?

2. Eigenbelang:

    waarin hebben de twee partijen een

    (conflicterend) belang/doel?

3. Asymmetrische informatie:

    op welke wijze heeft de agent meer 

    informatie dan de principaal? 

Principaal-agent probleem:

Een principaal-agent probleem kan op twee manieren worden opgelost:

I    Zorg ervoor dat de agent hetzelfde belang krijgt als de principaal

     --> bijv. prikkelcontracten (= contracten die ervoor zorgen dat de

           principaal en de agent dezelfde doelstellingen hebben)

II   Verminder de asymmetrische informatie

      --> als de principaal meer informatie heeft, kan de agent minder

            goed zijn eigenbelang nastreven

      --> bijv. benchmarks (= de gemiddelde prestatie van vergelijkbare

            agenten) of een second opinion (= de mening over de prestatie

            van de agent door een andere agent)

Principaal-agent probleem:

Wat gaan we doen op donderdag 25 februari:

- stand van zaken PO's en Test jezelf

- check huiswerk 'Naar het examen'

- collectieve sector

- herkennen van doelstellingen economische politiek

- oefenen 

Een falende of ontbrekende markt

- Instrumenten overheid bij falende markt

- Instrumenten overheid bij ontbrekende markt 

- Principaal-agentmodel 

- Maatschappelijk krachtenveld (marktwerking, privatisering)

- Collectieve sector

- Doelstellingen economische politiek

Wat zijn de drie instrumenten van de overheid bij een ontbrekende markt?

 1. zelf goederen/diensten gaan produceren

 2. goederen/diensten gaan laten produceren

 3. internaliseren van externe effecten

Instrumenten bij een ontbrekende markt (creëren van een markt)

 1. prijsregulering

 2. heffingen en subsisdies

 3. wet- en regelgeving

Instrumenten bij een falende markt

Wie is de overheid eigenlijk?

Overheidsingrijpen via maatregelen op het vlak van: 

- conjunctuurbeleid --> vraagkant van de economie

- structuurbeleid --> aanbodkant van de economie

- marktbeleid

(- monetair beleid --> Centrale Bank)

Doelstellingen economische politiek: 

. een evenwichtige arbeidsmarkt

. prijsstabiliteit

. een rechtvaardige inkomensverdeling

. materieel evenwicht op de betalingsbalans

. evenwichtige economische groei

Doelstellingen 

economische politiek

Oefenen