Dag 15: Therapeutische interacties met 'moeilijke' cliënten

• Pedagogische wetenschappen
• WO
• Studiejaar 5

Lesdag 15

Therapeutische interacties met "moeilijke" cliënten 

Thema's

- Complexe therapeutische interacties

- Moeizaam verlopend therapieproces

- Omgaan met weerstand tot gedragsverandering

Focus op persoonlijke alliantie (interpersoonlijke relatie tussen therapeut en cliënt) en taakgerelateerde alliantie (structuur en planning van behandeling en oriëntatie doelen. 

Wat zijn volgens jullie non-specifieke factoren in een behandeling?

Non-specifieke therapeutische factoren

Non-specifieke factoren in een behandeling gaan over algemene ingrediënten van de hulp die tot het resultaat bijdragen ongeacht de vorm van hulpverlening zelf. 

Denk hierbij o.a. aan: professioneel opbouwen van een werkrelatie, goede structurering en het adequaat uitvoeren van de therapie.

Wat willen jullie van ouders en cliënten weten tijdens de intakefase?

Intakefase

• Informatie verzamelen over datgene wat van belang is voor om gedragsproblematiek te taxeren
• doel: analyseren van interacties tussen etiologische factoren en manifestaties van gedragsproblematiek 

Wijsheid tussendoor

"We moeten als therapeut niet uit het oog verliezen dat gedrag ook deels gestuurd wordt door een "natuurlijke" component. Persoonlijkheidstrekken en hersenmechanismen hebben invloed op onze reacties. 

Hierdoor zijn sommige mensen meer gevoelig voor beloningen uit de omgeving dan anderen. 

Focus eerste contactmoment met ouders

- Relevantie informatie over gedragsproblematiek van het kind

- Relevante informatie over het functioneren op verschillende terreinen

- Eventuele voorgaande hulpverlening

- Ouderlijke visie op/houding ten aanzien van problematiek

- Gezinsgeschiedenis als context van de problematiek

Motiverende gesprekstechnieken

Basistechnieken

1. Luisteren (focus op verandertaal)
2. Vragen stellen (verhogen self-efficacy)
3. Informatie/advies geven (psycho-educatie)
4. Non-verbale communicatie 

Wat is volgens jullie het doel van psycho-educatie?

Psycho-eduacatie

Leidt tot gedragsverandering > cliënt informatie tot zich kan laten doordringen en mogelijkheden tot verandering ziet. 

Dialectische gedragstherapie

Ontwikkeld voor patiënten die het nagenoeg hebben opgegeven. Daarnaast vertonen zij weerstand tegen enigerlei vorm van behandeling. 

Adolescenten

Bevinden zich in het algemeen in de tweede separatiefase, welke is gericht op het streven naar autonomie. 

Het is een continue zoektocht naar autonomie en protectie, verantwoordelijkheid geven en nemen, werken aan verandering en accepteren van (tijdelijk) onvermogen.

Emotionele kwetsbaarheid

• Overgevoelig voor emotionele stimuli
• Extreem heftige emotionele reacties
• Zeer vertraagd herstel naar basaal rustniveau 

Ethische culturele verschillen

Als therapeut is het een vereiste dat je:

1. Kennis hebt van de omstandigheden en culturen van andere groepen
2. Een cultuur relativistische houding hebt

Wat is een cultuur-relativistische houding?

Cultuur relativisme

Verschillende culturen kunnen niet met elkaar vergeleken worden, waardoor ze gelijkwaardig zijn. Ze kunnen en mogen enkel beoordeeld worden vanuit en door zichzelf. 

Socratisch motiveren

Stapsgewijs creëer je duidelijkheid over het probleem, onderzoek je  hoe bereid de cliënt is om zijn gedrag te veranderen en breng je de consequenties van het probleem in kaart.

Uit hoeveel stappen bestaat Socratisch motiveren?

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Socratisch motiveren

1. Vast stellen van het probleem
   
2. Kennis maken. Levensmotieven helder maken. Functie van het probleem vaststellen.
   
3. Voor- en nadelen van het probleem op korte en lange termijn.
   
4. Moet er volgens cliënt iets veranderen? Weet hij het zeker? Twijfelt hij of wil hij het laten zoals het is?
   
5. Wil hij veranderen ? Hoe? Sluit aan bij referentiekader. Niet veranderen? Contact houden hoe het gaat. 

Relationele factoren 

- Korrelboom en Ten Broeke

• Werken met therapeutische relatie is binnen CGT geen centraal issue. 
• De therapeut als coach, die weet hoe het spel gespeeld moet worden) helpt de pupil om diens problemen te beschrijven, begrijpen en te beïnvloeden m.b.v. voorlichting, bevraging, oefeningen en opdrachten. 

CGT onderscheidt zich door directiviteit

• Didactisch-directief: expliciete vragen stellen en duidelijke richtlijnen geven (coach en zijn pupil)
• Socratisch-directief: indirecte wijze van leiden van het therapieproces 
• Dit wordt gerealiseerd door: respectvol, transparant en deskundig te zijn.  

Socratische dialoog

Zelf laten ontdekken en zelf (laten) verwoorden door de patiënt van samenhangen en betekenissen. Ook wel geleide ontdekking genoemd. 

Socratische dialoog

Goede Socratische vragen maken de patiënt bewust van relevantie informatie die op dat moment buiten zijn aandachtsgebied ligt. 

Veranderproces 

Prochaska, DiClemente en Norcross (1992)

Specifieke techniek voor motivering

Heretiketteren 

1. Interactioneel 
2. Positief 
3. Negatief  

Overige technieken

Keuzeprincipe (eerlijke of oneerlijke keuze) 

Paradoxale adviezen

Nuttige straf

Interactioneel manoeuvreren (Roos van Leary) 

Persoonlijkheden

Een persoonlijkheidsstoornis onderscheidt zich doordat voorkeuren en antipathieën te rigide vastliggen of te flexibel zijn.

Bepalen persoonlijkheid

1. Hoe ziet de patiënt zichzelf?

2. Hoe ziet hij de wereld om zich heen in relatie tot zichzelf?

3. Wat is zijn belangrijkste (disfunctionele) kernopvatting?

4. Hoe probeert hij zich in relaties met anderen te handhaven? (interactionele hoofdstrategie)

Vul de persoonlijkheidsstoornisclusters aan:
Cluster A:
Cluster B:
Cluster C:

Interpersoonlijk cirkelmodel 

Interpersoonlijk cirkelmodel 

Interpersoonlijk cirkelmodel 

Overige informatie