Introles vwo5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom bij het vak geschiedenis in vwo5

Even voorstellen:

Mevr. Rousse

Docent geschiedenis en decaan

44 lentes,  al héél oud;), dus ik spreek uit ervaring...

Nog meer weten?

Alles wat we vanaf nu doen is: Examen voorbereiding!

Arghhh!!!! Maar geen stress, we komen er vanzelf. 

CSE GS ? mei 2026

Deze les:

- toelichten examenprogramma VWO

- programma V5

- registreren Lessonup

- Quizje

Programma CSE VWO

Boek en digitaal: Feniks, tijdvakken en historische contexten

CSE stof: - tijdvak 1 t/m 10  

                    - 4 historische contexten: 

Steden en burgers in de lage landen (1050-1700),   

Verlichting (1650-1900, 

China (1843-2001)                                                       

Duitsland in Europa 1918 - 1991

                                                        

V4: tv 1-6 en 2 PO's

V5: tv 7-9, 2HC's en 2 PO's

V6: tv 10, 2 HC's en herh. tv 1-10

CSE stofoverzicht met bijbehorende KA's bij de historische contexten.

Programma VWO 5

Boek en digitaal: Feniks, tijdvakken en historische contexten

CSE stof: - tijdvak 7 t/m 9

HC Burgers en steden in de lage landen

(HC Duitsland)

2 PO's :

Burgerschap: okt-dec

Ieper: mei-juni, excursie 6 juni, waarschijnlijk

                   

                                                        

SE1 in januari

stof: TV 1-6, HC 1

Registreren en aanmelden 

in LessonUp

1. Ga naar www.lessonup.com
   
2. Klik rechtsboven op 'Registreren'
3. Klik op 'leerling'
4. Voer je gegevens in of registreer je met je schoolmail (noteer je gebruikersnaam en wachtwoord)
5. Je bent klaar om te beginnen!
6. Voer de code van de klas in: NTTIE
7.  RJC deelt hierin alle lessen, je kunt ze dus altijd terugkijken.

Quiz

Even opfrissen

Je kennis van tijdvak 1 - 6

Emoji Pictionary

https://www.emojicopy.com/

https://emojipedia.org/

🤴🗡️⛪

1. Kruistochten
2. Feodalisme
3. Hofstelsel
4. Investituurstrijd

🧑‍⚖️⛪🔥

1. Inquisitie
2. Humanisme
3. Kerkhervorming
4. Ketter

⚓🌎

1. Stapelmarkt
2. Wereldhandel
3. Ontdekkingsreizen
4. Wereldeconomie

🏹🍓🥩🦣

1. nomade
2. jager-verzamelaars
3. landbouwrevolutie
4. cultuur

✝️🛕🕋🪬🏛️

1. hellenisme
2. diaspora
3. hegemonie
4. polytheïsme

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 1

1 De levenswijze van jagers en verzamelaars.

2 Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 1

1 De levenswijze van jagers en verzamelaars.

2 Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Samengevat betekende de domesticatie van planten en dieren veel meer voedsel en daardoor een veel grotere bevolkingsdichtheid. De daaruit voortvloeiende voedseloverschotten en (in sommige gebieden) de dierlijke transportmiddelen voor deze overschotten, vormden een voorwaarde voor het ontstaan van sedentaire, politiek gecentraliseerde, sociaal gelaagde, economisch complexe, technologisch innovatieve gemeenschappen. Daardoor verklaart de beschikbaarheid van gedomesticeerde planten en dieren uiteindelijk waarom keizerrijken, schrift en stalen wapens zich het eerst ontwikkelden in Eurazië en pas later – of helemaal niet – op andere continenten.

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 1

1 De levenswijze van jagers en verzamelaars.

2 Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 2

4 De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

5 De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.

6 De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur.

7 De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa.

8 De ontwikkeling van het jodendom en christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

https://www.vilters-vanhemel.be/nieuw/img/bg-img/belgie-romeinse-tijd-algemeen.jpg

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 3

9 De verspreiding van het christendom in geheel Europa.

10 Het ontstaan en de verspreiding van de islam.

11 De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

12 Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 3

9 De verspreiding van het christendom in geheel Europa.

10 Het ontstaan en de verspreiding van de islam.

11 De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

12 Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

"“Omdat het bekend is, hoe weinig ik heb om mij te voeden en te kleden, heb ik een beroep gedaan op uw barmhartigheid. En u hebt mij toegestaan dat ik mij onder uw bescherming zou plaatsen. Dat heb ik gedaan onzer deze voorwaarden: u zult mij helpen met voedsel en kleding in ruil voor de diensten die ik u zal bewijzen. Ik van mijn kant moet u, zolang ik leef en zoals het een vrij man past, met krijgsdienst dienen en onderdanigheid betonen. Mijn leven lang mag ik mij niet aan uw gezag en bescherming onttrekken, maar ik zal onder uw gezag en bescherming blijven tot het einde van mijn levensdagen.”

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 3

9 De verspreiding van het christendom in geheel Europa.

10 Het ontstaan en de verspreiding van de islam.

11 De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

12 Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 4

13 De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

17 Het begin van staatsvorming en centralisatie.

15 Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben.

16 De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten.

Bron 4

Willem de Veroveraar wordt in 1066 gekroond tot koning van Engeland

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 5

18 Het begin van de Europese overzeese expansie.

19 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 5

18 Het begin van de Europese overzeese expansie.

19 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Ik zag de dingen die uit het nieuwe goudland naar de koning waren gebracht: een vaambrede zon van zuiver goud en een even grote maan van zilver; verder twee kamers met wapenuitrustingen van de mensen daar met alle soorten wonderbaarlijke wapens, harnassen, speren, prachtige schilden,

buitengewone kleding, bedden en allerlei andere schitterende

 gebruiksvoorwerpen, waarbij wonderen in het niet verzonken. Al deze dingen zijn zo kostbaar dat ze op een waarde van 100.000 florijnen geschat worden.

In alle dagen van mijn leven heb ik nog nooit iets gezien dat me zo geraakt heeft, want er lagen wonderbaarlijke kunstwerken bij en ik verbaasde me over de subtiele kunstzin van mensen in vreemde landen.

 

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 5

18 Het begin van de Europese overzeese expansie.

19 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20 De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had.

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Welk KA past bij deze bron?

KA's tijdvak 

23 Het streven van vorsten naar absolute macht.

24 De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

25 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

26 De wetenschappelijke revolutie

bron 6

De anatomieles van Nicolaas Tulp

Examenvraag 2023 tijdvak 1

- herhaal de vraag

- leg de genoemde begrippen uit

- verwijs naar de bron of het gegeven

- verbind deze gegevens en trek je conclusie

In 514 voor Christus doodden de Atheense burgers Harmodios en

Aristogeiton de alleenheerser Hipparchos. Enkele jaren daarna besloot het stadsbestuur op het centrale plein in Athene standbeelden van Harmodios en Aristogeiton te plaatsen en legde vast dat elk jaar offers moesten worden gebracht bij deze beelden.

 

3p 2 Licht dit besluit toe door:

• aan te geven welk politiek motief het Atheense stadsbestuur had om beelden van juist deze mannen te laten plaatsen, en

 

• uit te leggen dat door te laten offeren bij de beelden het stadsbestuur het denken over politiek in de stadstaat beïnvloedde. 

Mogelijk antwoord

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Het stadsbestuur liet de mannen afbeelden omdat die door het doden

van de alleenheerser een bijdrage hadden geleverd aan het begin van

de Atheense democratie (waarvan het bestuur deel uitmaakte) 1

• Door te laten offeren bij de standbeelden bleef het doden van de

alleenheerser onderwerp van gesprek / in het geheugen, waardoor de

inwoners van Athene eraan herinnerd werden dat in Athene geen

alleenheersers werden toegestaan / dat de democratie waardevol was

(wat het denken over politiek beïnvloedde) 2 

Gebruik bron 2.

Twaalf jaar nadat Karel de Grote tot keizer is gekroond, laat hij deze

munt slaan.

Twee interpretaties:

1 Karel suggereert een bepaalde politieke continuïteit.

2 Karel streeft naar eenheid in zijn rijk.t

 3p 4 Geef aan:

• welke politieke continuïteit Karel met de voorkant van de munt suggereert, en
• welke boodschap Karel wil overbrengen door het suggereren van deze politieke continuïteit, en
• dat Karel met de achterkant van de munt streeft naar eenheid in zijn rijk. 

bron 2

Mogelijk antwoord

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Karel suggereert politieke continuïteit met het Romeinse Rijk (door

zichzelf Imperator te noemen / als een Romeinse keizer te laten

afbeelden) 1

• waarmee Karel de boodschap wil overbrengen dat hij (net als de

Romeinse keizers) een machtig leider is / voor een sterk rijk zal zorgen 1

• Karel wil (met de tekst 'christelijke religie' / de afbeelding van een kerk)

bevorderen dat er in zijn rijk één godsdienst wordt aangehangen 1 

Gebruik bron 1.

Een conclusie:

De Europese overzeese expansie draagt bij aan het veranderende

mens- en wereldbeeld van de renaissance.

3p 2 Geef aan:

• welk motief voor de overzeese expansie je kunt afleiden uit voorwerpen die uit Amerika zijn meegenomen, en
•  op welke wijze de expansie bijdraagt aan het veranderende mens- en wereldbeeld, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron. 

Bron 1

Mogelijk antwoord

maximumscore 3    Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Uit de gouden/waardevolle voorwerpen in de schatkamer blijkt dat de Europeanen rijkdom willen verkrijgen / dat de vorst zijn aanzien wil verhogen 1

• Dürer/Europa komt erachter dat er andere culturen bestaan die fraaie kunstvoorwerpen maken (wat bijdraagt aan het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance) 1

• wat blijkt uit de beschrijving van Dürer waarin hij (een van de volgende): 1

 de wapens wonderbaarlijk noemt.

 de voorwerpen beter vindt dan wonderen.

 zich verbaast over de subtiele kunstzin van de mensen in vreemde

landen/van de Amerikanen.

Opmerking

Alleen als bij de tweede deelvraag een juiste uitleg wordt gegeven over het verband tussen de expansie en het veranderende mens- en wereldbeeld, wordt 1 scorepunt toegekend aan een daarbij passende verwijzing naar de

bron.