9.3 en 9.4 De opkomst van totalitaire staten, propaganda en massaorganisaties

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Welkom!

• Analyse van twee cartoons over Roosevelts New Deal
• Hoe WOI en economische crises bijdroegen aan de opkomst van totalitaire staten (focus: Duitsland)

Spending money

Big business

The patriotic appeal

Shoals of doubt

Farm relief

Unemployment

To port prosperity

FDR

Company

Bank confidence

Beer

New Deal in Nederland?

NOS - 26 augustus 2020

Sinds maart staan de geldsluizen open bij de Rijksoverheid. Inmiddels is Nederland bijna toe aan het derde grote steunpakket voor ondernemers. Voor de staatskas heeft het ministerie van Financiën dit jaar al 108 miljard euro geleend, het gros daarvan vanwege corona. 

NOS - 29 september 2020

Nederland zit in een diepe recessie en dat gaat veel vragen van bedrijfsleven, ondernemers en werknemers. Dat is de boodschap van het kabinet bij het derde steunpakket voor iedereen die zwaar wordt getroffen door de coronacrisis. Er wordt 11 miljard euro uitgetrokken. [...] De Tweede Kamer stemt in met het derde steunpakket voor bedrijven en werknemers. Kern van dat pakket is dat de meeste regelingen uit de eerste twee steunpakketten blijven bestaan, maar in een versoberde vorm. Ze gelden nu tot 1 juli volgend jaar. Het kabinet trekt ook extra geld uit om werkzoekenden te ondersteunen en begeleiden via 'regionale begeleidingsteams'. Onder druk van de oppositie komt er ook meer aandacht voor de zwakke positie van jongeren op de arbeidsmarkt. Bij de stemming bleek uiteindelijk dat het overgrote deel van de Tweede Kamer instemt met het derde pakket.

De opkomst van totalitaire staten (9.3)

Je begrijpt hoe WOI en de economische wereldcrisis de opkomst van totalitaire systemen in de Sovjet Unie, Duitsland en Italië hebben beïnvloed

Vandaag:

Je kunt uitleggen welke kenmerken van een totalitair systeem te onderscheiden zijn en hoe die in nazistisch Duitsland te zien zijn

Bedenk hoe (de uitkomst van) WOI zorgde voor kritiek op democratische regeringen in de jaren 1920 in o.a. Duitsland

WOI als oorzaak voor opkomst totalitaire systemen

• Oude machthebbers zijn weg/afgezet en dragen geen verantwoordelijkheid voor het gigantische leed van WOI
• Nieuwe regeringen (vaak democratisch) beginnen al op achterstand - zij tekenen de vredesverdragen en worden verantwoordelijk voor de ellende na WOI en zijn kop van jut
• Rusland (1917), Italië (1922) en Duitsland (1933) zien de opkomst van totalitaire staten
  

Bedenk hoe een economische (wereld)crisis bij kan dragen aan toenemend wantrouwen richting regeringen en/of de roep op een sterke leider.

Economische oorzaken opkomst totalitaire systemen

1. Het vertrouwen in een regering staat of valt met hoe het economisch gaat en/of hoe economische tegenwind aangepakt wordt
2. De economische crisis in Duitsland (1919-1924) en de wereldcrisis vanaf 1930 zorgen voor massale werkloosheid
3. Kritiek op de economische aanpak door democratische regering neemt enorm toe...
4. ...en de roep op een sterke leider groeit

Kenmerken van een totalitaire staat

• Antidemocratisch 
• Militaristisch - verheerlijking van leger en geweld 
• Eén krachtige leider, die bovendien alwetend is - persoonsverheerlijking
• Eén partij is slechts toegestaan – propaganda en censuur
• Gebruik van geweld om tegenstanders uit te schakelen en zo het land/de politiek/de partij te zuiveren
• Ideologie wil totaal aanwezig zijn: in de samenleving en in de hoofden van mensen  

communisme

Kenmerken van een totalitaire staat

• Antidemocratisch 
• Militaristisch - verheerlijking van leger en geweld 
• Eén krachtige leider, die bovendien alwetend is - persoonsverheerlijking
• Eén partij is slechts toegestaan – propaganda en censuur
• Gebruik van geweld om tegenstanders uit te schakelen en zo het land/de politiek/de partij te zuiveren
• Ideologie wil totaal aanwezig zijn: in de samenleving en in de hoofden van mensen  

Hitler is verantwoordelijk voor 17 miljoen doden. Stalin is verantwoordelijk voor

1. 13 miljoen doden
2. 15 miljoen doden
3. 19 miljoen doden
4. 23 miljoen doden

Tsaar - Lenin - Stalin

• Februari 1917 - Revolutie - Tsaar Nicolaas II afgezet, burgerregering treedt aan, zet WOI voort
• Oktober 1917 - Revolutie - Bolsjewieken (Communisten) o.l.v. Lenin grijpen de macht
• Maart 1918 - Vrede van Brest-Litovsk met Duitsland, einde WOI ten koste van grote gebiedsdelen
• 1918-1922 - Burgeroorlog tussen de Roden (communisten) en de Witten. Communisten trekken aan het langste eind
• 1922 Rusland wordt omgedoopt in Sovjet Unie, Moskou nieuwe hoofdstad
• 1924 Lenin sterft, opvolging is niet geregeld. Lenin waarschuwde in 1923 partijtop voor Stalin...
• 1928 Stalin blijkt de dominante leider
• 1928-1933 Vijfjarenplan
  Poging om van Sovjet Unie van een landbouwstedelijke naar een industriële samenleving te transformeren
  Middel: collectivisatie van de landbouw - boeren verplicht op kolchozen (staatsboerderijen) werken, privébezit wordt afgeschaft
  Landbouwproducten exporteren om transformatie naar industrialisatie te kunnen bekostigen
• 1932/33 Holodomor in Oekraïne - hongersnoden (2,5-7 miljoen doden), terreurcampagnes 
• 1936-1938 Grote Terreur - zuivering van de communistische partij en het leger door Stalin

Vandaag...9.3 (vervolg)

Je begrijpt hoe het fascisme opkwam in Italië en vanaf 1922 onder Benito Mussolini de totalitaire ideologie werd, waarbij je overeenkomsten en verschillen tussen Italië, Duitsland en de Sovjet Unie kunt onderscheiden

Interactieve LessonUp met instructie (aantekeningen!), vragen, cartoons, kaarten en een keuze-opdracht 

Fascisme

• Fasces (Latijn): bundel roeden, Latijnse magistraat
• Zwarthemden
  
  
• Italië switcht in 1915 van bondgenootschap in WOI - van Centralen naar Geallieerden
  Drie jaar hevige gevechten tegen Oostenrijk-Hongarije, nauwelijks (terrein)winst
• Na WOI weinig 'beloning' voor Italië; politieke en economische onrust
  
  
• Groot(s)heid van het Romeinse Rijk laten herleven
• Middellandse Zee als 'Mare nostrum' van Italië 
• 1922 Mars op Rome --> regering omver
  
• Italië wordt éénpartijstaat, o.l.v. Mussolini (Il Duce)

Noem zoveel mogelijk overeenkomsten tussen (de opkomst van) de drie behandelde totalitaire staten
(Sovjet Unie, nazi-Duitsland en fascistisch Italië)

Opdracht A

1. Werk alleen, of evt. samen in een twee- of drietal
2. Gebruik 9.3
3. Maak een overzicht van de overeenkomstige en de verschillende kenmerken van de drie totalitaire staten 

Opdracht B

1. Werk samen in een twee- of drietal 
   
2. Gebruik 9.3
   
3. Kies van de opkomst van totalitair Italië, nazistisch Duitsland en communistisch Rusland de volgens jullie twintig belangrijkste gebeurtenissen 
4. Zoek twintig passende afbeeldingen, bij elke gebeurtenis één
5. Zet zowel gebeurtenissen als afbeeldingen in willekeurige volgorde in een bestand
6. Lever die bij mij aan

Van harte welkom!

1. Check vorige les(sen): opkomst totalitaire staten
   in Italië, Duitsland en Rusland (Sovjet Unie)
   --> chronologie-opdracht (20 min.)
2. Introductie en uitleg Propaganda en massaorganisaties
   (5 min.)
3. Klassikale analyse van propagandaposters uit WOI en de jaren '30
   (15 min.)
4. Propaganda rondom Corona (?) (15 min.)
   Huiswerk: schrijf een betoog (150-250 w) over een van de vier gegeven stellingen