V6 ges: Rechtsstaat & Democratie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Onderdaan en burger

- Staat = gebied binnen staatsgrenzen met inwoners waarover een overheid regeert. 

- Relatie inwoners en overheid: 

       - Onderdanen: onderworpen aan een oppermachtige heerser, zonder zelf iets in te brengen              te hebben, geen rechten waarop ze zich kunnen beroepen. 

       - burgers: denken na over het bestuur van hun staat en naar die mening wordt ook                    geluisterd, wel rechten waarop ze zich kunnen beroepen. 

Burgerrechten: 

- Vrijheidsrechten: regelen wat een overheid niet mag doen. 

- Politieke rechten: hierin wordt vastgesteld hoe burgers mogen deelnemen aan het bestuur van hun staat (bijvoorbeeld stemmen/verkiezingen). 

Algemeen belang vs. Privaat belang 

Wat uiteindelijk het beste is voor iedereen

Wat het beste is voor afzonderlijke personen. 

- Continue afweging van deze belangen. 

- VB: belastingen, dienstplicht, 

Belastingdienst

algemeen vs. privaat? 

Ik snap wel dat het bestaat, maar het is gewoon kankerkrom geregeld

Belastingdienst

Ik zie zeker nut In een gemeenschappelijke pot

Maar als de rijken niet betalen is het hele ding kapot

Belasting

Fuck de fiscus

Trickle down m'n lul (o, no) met je marktflauwekul

Terwijl jij zakken vult met de multinationals

Burgerschap & Burgerplichten

- Burgerschap is moeilijk!

- Burgers zijn verantwoordelijk

- Zelf nadenken en mening vormen!

Aan het werk: 

1. Opdracht 2 & 6 (blz. 184 WB) - hw

2. verder werken aan studiewijzer: 

Klassieke ideeen over politiek en burgerschap. 

- polis & politiek

- Aristoteles: menswaardig leven alleen mogelijk in gemeenschapsverband 

(mens = politiek wezen, "zoon politicon")

        - Drie zuivere hoofdvormen van bestuur: Monarchie, aristocratie en wettige democratie

        - drie corrupte vormen van bestuur: tirannie, oligarchie en volledige democratie

- Het verschil tussen de twee hoofdvormen is de rol die het algemeen belang speelt. 

- Aanbeveling van Aristoteles: combineren van de drie zuivere vormen (imperium mixtum)

- Navolging van Aristoteles: Marsilius van Padus (1280 - 1343): scheiding wereldlijke en geestelijke macht. 

Renaissance & Humanisme:

Nicolo Machiavelli

- "Il principe" - realisme in het politieke denken. 

- Ging uit van het egoisme en de onbetrouwbaarheid van mensen. 

- "Het is beter om als vorst gevreesd te zijn dan geliefd." 

- Een vorst moet alles kunnen doen om de orde te handhaven, desnoods wreedheid, terreur en misleiding. 

17e eeuw: Thomas Hobbes

- Mensen hadden in de natuurstaat een afschuwelijk bestaan: 

'het ergste is nog dat iedereen dan in voortdurende angst leeft en gevaar loopt 

een geweldadige dood te sterven. Het leven van een mens is dan eenzaam, 

armoedig, akelig, dierlijk en kort.' 

- "Homo homini lupus est"  (De mens is de mens een wolf)

- Oplossing: Sociaal contract; deel van de vrijheid ingeleverd aan een absolute en onbetwistbare vorst. 

'Wie zich erover beklaagt dat hem iets is aangedaan door zijn vorst, beklaagt zich over iets wat hij zelf heeft veroorzaakt. Hij moet dan dus niemand anders beschuldigen dan zichzelf.' 

Aan het werk: 

1. Opdracht 1, 6 & 7 (blz. 188WB) - hw

2. verder werken aan studiewijzer: 

17e eeuw: Thomas Hobbes

- Mensen hadden in de natuurstaat een afschuwelijk bestaan: 

'het ergste is nog dat iedereen dan in voortdurende angst leeft en gevaar loopt 

een geweldadige dood te sterven. Het leven van een mens is dan eenzaam, 

armoedig, akelig, dierlijk en kort.' 

- "Homo homini lupus est"  (De mens is de mens een wolf)

- Oplossing: Sociaal contract; deel van de vrijheid ingeleverd aan een absolute en onbetwistbare vorst. 

'Wie zich erover beklaagt dat hem iets is aangedaan door zijn vorst, beklaagt zich over iets wat hij zelf heeft veroorzaakt. Hoe moet dan dus niemand anders beschuldigen dan zichzelf.' 

John Locke

- Civil society (burgerlijke samenleving) 

- Sociaal contract, maar geen absolute vorst als uitgangspunt. 

- Machtsevenwicht. 

Charles-Louis de Montesquieu - scheiding der machten

- Machtsevenwicht: Controleren en in evenwicht houden van de verschillende staatsmachten.

- De macht niet in handen van één persoon of partij. 

- Onafhankelijke rechter van groot belang: Zo neutraal mogelijk. 

Locke & Rousseau- het sociaal contract; overeenkomsten en verschillen

- In de natuurtoestand leefde de mens als vrije en gelijke individuen. 

- sociaal contract: "overeenkomst" van mensen om een staat te stichten, 

waarbij...

     - ze een deel van hun vrijheid inleverden ten behoeve van een regering of 

        koning. 

     - de hoogste macht uiteindelijk bij het volk lag (volkssoevereiniteit)

     - het volk ook één algemene belang had (Rousseau); dat wat het beste 

        was voor iedereen. - volkswil

     - Het is onmogelijk om iets anders te willen dan wat het volk in volksbesluiten 

        had vastgesteld (Rousseau) - volledige democratie???? / Terreur?

Edmund Burke (1729- 1797)

- Engels perspectief op Verlichting en radicale fase van Franse Revolutie. 

- Engelse systeem: Monarchie, Hogerhuis, Lagerhuis. 

- Weerspiegeling van het evenwicht van Aristoteles: Imperium mixtum (beetje van alle zuivere bestuurssystemen)

 

John Stuart Mill

- Kritiek op idee van algemeen belang/volkswil: er is niet 1 algemeen belang of 1 volkswil. 

- Dictatuur van de massa: volledige democratie??

- Macht van de overheid = verbieden van wat anderen kan schaden. (minimale rol v.d. overheid)

" Een mens kan niet gedwongen worden om iets te doen of te laten, omdat het beter voor hem zou zijn om dit te doen, omdat het hem gelukkiger zou maken, omdat, naar de mening van anderen, het verstandig of zelfs juist zou zijn." 

" Het enige gedrag van iemand waarvoor hij verantwoordelijk is aan de samenleving, is datgene wat anderen aangaat. In het gedrag dat alleen hemzelf aangaat, is zijn onafhankelijkheid absoluut. Over zichzelf, over zijn eigen lichaam en geest, is het individu soeverein." 

Aan het werk: 

1. Opdracht 3 (blz. 189WB) - hw

2. verder werken aan studiewijzer: