13.3 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

13.3 Transport

Leerdoelen

• Je leert het verschil tussen een open en gesloten bloedsomloop;
• Je leert wat een enkelvoudige en dubbele bloedsomloop is;
• Je leert de functie van de kleine en grote bloedsomloop bij mensen;
• Je leert hoe transport van water en stoffen bij planten plaatsvindt.

Bloedsomloop insecten

• Open Bloedsomloop: het bloed omspoelt de organen en de cellen in de weefsels.
  
• Een groot bloedvat aan de rugzijde met spieren houdt de stroming in stand.
  
• Lucht stroomt in de tracheeën.
• Hoe komen de cellen aan zuurstof?

Bloedvatenstelsel insect

• Tracheeën vormen een groot netwerk luchtbuizen.
• Door diffusie gaat zuurstof vanuit de buitenlucht in de tracheeën naar de cellen.
• Via het bloed worden alleen de voedingsstoffen naar alle cellen vervoerd.
• Bloed stroomt van achter naar voren en aan de voorkant gaat het bloed het bloedvat uit en stroom het vrij om de cellen.

Hoe vervoeren vissen stoffen?

• Het bloed vervoert  zuurstof, afvalstoffen en voedingstoffen naar alle cellen.
• Het hart pompt bloed naar kieuwen en vervolgens naar alle andere organen.
• Vanuit het verteringsstelsel komen de voedingsstoffen in het bloed.

Gesloten enkelvoudige bloedsomloop bij vissen

• Gesloten bloedsomloop: het bloed stroomt in bloedvaten door het lichaam.
  
• Dus niet vrij om de cellen zoals bij een insect.
• Enkelvoudige bloedsomloop: Bloedsomloop waarbij het bloed tijdens één rondgang één keer het hart passeert.

Het hart

• Je hart pompt het bloed rond.
• Je hart bestaat uit vier met gevulde ruimten: twee boezems & twee kamers.
• De linker en rechterkant zijn gescheiden door de harttussenwand.

Hoe komt zuurstof bij de cellen?

• In de organen zijn zeer dunne kleine bloedvaatjes =>
  de haarvaten.
• In de grote bloedsomloop gaat zuurstof vanuit de
   haarvaten via diffusie naar de cellen =>
  het zuurstofarme bloed stroom terug naar het hart.
• In de kleine bloedsomloop gaat bloed vanuit het hart
  naar haarvaten in de longen => zuurstof gaat vanuit de
  buitenlucht via diffusie juist naar het bloed in de
  haarvaten.

Dubbele bloedsomloop bij mensen

• Dubbele bloedsomloop = bloedsomloop waarbij het bloed tijdens één rondgang twee keer het hart passeert. Bestaat uit een kleine en een grote bloedsomloop.

Bloedsomloop

• Kleine bloedsomloop = (bij mensen) de weg van het bloed bij de opname van zuurstof: van de rechterharthelft via de longen naar de linkerharthelft.
• Grote bloedsomloop = (bij mensen) de weg van het bloed bij de afgifte van zuurstof: van de linkerharthelft, via de organen naar de rechterharthelft.

Overzicht

Hoe vervoeren planten stoffen?

• Zuigen met hun wortels water en mineralen op 
• Door de vaten vervoerd 
  
• In de bladeren maken ze voedingsstoffen.

Vaatbundel(liggen in groepjes)

Vaatbundels

• Lopen van wortel tot in de bladnerven en bloemen, liggen in een kring.
  
  

1. Houtvaten: water en mineralen (binnenring). Stroomrichting= omhoog.
2. Bastvaten: glucose en andere voedingstoffen (buitenring).

Water stroomt tegen zwaartekracht in (?)

1. Zuigkracht bladeren:
   Veroorzaakt door het verdampen van de
   huidmondjes.
2. Worteldruk:
   Wordt veel water opgenomen in de
   houtvaten.
3. Capillaire werking:
   Het omhoog kruipen van water in dunne
   houtvaten.

Huiswerk

• Paragraaf 13.3
• Opdracht 1 t/m 14 

• Eerder klaar?
  
• => oefenen op biologiepagina