gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1 Gedrag 

• Alle waarneembare activiteiten van mens/dier
• Aangeleerd of aangeboren

vertoont een plant ook gedrag?

begrippen paragraaf 1

prikkel , motivatie baltsgedrag

2 signalen en sleutelprikkels

signalen

dieren van de zelfde soort gebruiken signalen om te communiceren.

Leven als kat en hond.

signalen van hond en kat

zwaaien met de staart van kat of hond

spinnen van de kat

speelhouding van de hond

De signalen van hond en kat betekenen voor beide soorten iets heel anders, daarom is communicatie tussen de soorten lastig.

0

begrippen paragraaf 2

sleutelprikkel, supranormale prikkel, signaal, motivatie

3 gedrag onderzoeken

We willen onderzoeken:

1 wat de functie van gedrag is.

2 Welk mechanisme ervoor zorgt dat dit gedrag vertoond wordt

3 welke ontwikkeling het gedrag in het dier heeft

4 hoe dit gedrag geëvolueerd is.

Ethogram maken

Leerdoelen:

1. Je weet wat gedrag is

2. Je weet hoe gedrag ontstaat

3: Je kan met behulp van een ethogram een klein gedragsonderzoekje uitvoeren.

Ethogram

Protocol

ethogram prairiehond maken

maak een tabel in je schrift

kolom 1: handeling

kolom 2 afkorting

kolom 3: beschrijving

nu gaan we een kort filmpje kijken van prairiehondjes vul het ethogram in.

https:

4 gedragsketens en gedragssystemen

1 handeling van een dier wordt een gedragselement genoemd.

een groep gedragselementen die samen werken vormen samen een gedragssysteem

Balts Stekelbaarsje

Balts Heideblauwtje

gedragsketen balts stekelbaarsje

Het zien van een vrouwtje is de prikkel die de gedragsketen van het mannetje in gang zet.

Gedrag van het mannetje:

zigzaggen, weg zwemmen, liggen op de zij, vrouwtje aanraken

Het zigzaggen van het mannetje is de prikkel voor de gedragsketen van het vrouwtje.

gedrag vrouwtje:

baltshouding, achter het mannetje aan zwemmen, nest ingaan, eieren leggen, nest uit gaan.

Een gedragsketen vindt uitsluitend plaats tussen twee individuen van een verschillende soort

1. Juist
2. Onjuist

Tandenpasta op een borstel smeren is een....

1. gedragsketen
2. handeling
3. prikkel
4. impuls

Wanneer spreken we van een gedragsketen?

1. Wanneer er willekeurige handelingen worden uitgevoerd.
2. Wanneer er een soort gedrag wordt laten zien.
3. Wanneer een serie handelingen in een vaste volgorde wordt uitgevoerd.
4. Wanneer een serie handelingen in willekeurige volgorde wordt uitgevoerd.

Het heideblauwtje is een vlinder. Als het paringstijd is, dan achtervolgt het mannetje een vrouwtje. Hij vliegt om haar heen en geeft geurstoffen af. Dan gaat hij naast haar zitten en paren ze. Uiteindelijk vliegt het mannetje weg.
Waar is dit een voorbeeld van?

1. Gedragsketen.
2. Motivatie.
3. Prikkel.
4. Respons.

herhaling gedragsketens

Schrijf van de volgende video de handelingen in volgorde op die samen een gedragsketen vormen.

Bij welk gedragssysteem hoort dit gedrag?

paragraaf 5 verschillende vormen van gedrag

voedselzoekgedrag

voortplantingsgedrag

agressief gedrag 

verzoeningsgedrag

territoriumgedrag

rangorde

Voedselzoekgedrag

Erfelijke aanpassingen aan lichaamsbouw (vorm snavel) en 

leren door bijv. imitatie kan zorgen dat de overlevingskansen groter worden.

Bijvoorbeeld de vinken in de volgende video

voortplantingsgedrag

balts

paring

broedzorg

Agressief gedrag

seksuele agressie

agressie om de leiding

agressie voor bescherming

Verzoeningsgedrag

In een conflictsituatie toont het ondergeschikte mannetje vaak verzoeningsgedrag

Verzoeningsgedrag verlaagt de aggressie van de belager.

In de foto rechts steekt de aap zijn hand uit. Dit is verzoeningsgedrag.

Territoriumgedrag

Rangorde bepalen

Rangorde = pikorde
Wie is dominant? Die vertoont imponeergedrag
Wie is ondergeschikt? Die vertoont verzoeningsgedrag

Er zijn haaiensoorten die altijd agressief gedrag vertonen als ze bloed in het water waarnemen. Wat is bloed voor deze haaien op dat moment?

1. een inwendige prikkel
2. een respons
3. een sleutelprikkel
4. een supranormale prikkel

Bekijk de chimpansees op de afbeelding hiernaast.

Van welk gedrag is hier sprake?

1. agressief gedrag
2. paringsgedrag
3. sociaal gedrag
4. vluchtgedrag

In de winter zie je grote groepen meerkoeten bij elkaar in een rivier. In het voorjaar verandert dat. De mannetjes vallen elkaar in die tijd voortdurend aan.
12. Hoe komt het dat de mannetjes elkaar niet aanvallen in de winter?

1. De inwendige prikkel ontbreekt.
2. Er zijn geen sleutelprikkels die agressief gedrag opwekken.
3. Het is te koud om actief te worden.
4. In de winter helpen de mannetjes elkaar om te overleven.

paragraaf 6 leren

Door leren kan een dier zijn gedrag aanpassen aan de omgeving hierdoor verhogen de overlevingskansen

Inprenting

Leren in een korte, gevoelige periode 

Gewenning

Afleren om op prikkels te reageren

gewenning

Als de prikkel aahoudt, dan zal er gewenning optreden....

gevolg: drempelwaarde gaat omhoog, minder tot geen impulsen

Leren door associeren - klassieke conditionering

Conditionering

Klassieke conditionering: een al aanwezige reflex krijgt een andere sleutelprikkel 

voorbeeld: pavlov

Operante conditionering: 

-trial and error

-belonen en bestraffen

Klassieke conditionering - verband tussen twee verschillende prikkels

imitatie

leren door na te doen

Leren door imitatie

cultuur bij apen

Inzicht

Leren door nadenken

Inzicht

= in een onbekende situatie oplossingen bedenken voor problemen door verschillende vroeger opgedane ervaringen te combineren.

Verschilt van trial and error doordat er bij inzicht eerst een denkbeeld gecreëerd. Deze vorm van leren komt met name bij mensen voor en andere 'intelligente soorten'.

beantwoord de vragen in het boekje over biobits 87.