Les 3 Leiderschap

• Ondernemerschap
• MBO
• Studiejaar 3

Les 3 Leiderschap

Onderwerpen

• Wat is leiderschap?
• Leiderschapsstijlen
• Situationeel leiderschap, ben jij in staat om te switchen?

Waaraan moet een goede
leidinggevende voldoen?

Krachtig leiderschap

Een krachtig leider heeft focus, straalt rust en zelfvertrouwen uit en heeft aandacht voor wat de eigen mensen nodig hebben. 

1. Wees proactief

2. Begin met het einde voor ogen

3. Belangrijke zaken eerst

4. Denk win-win

5. Eerst begrijpen, dan pas begrepen worden

6. Synergie

7. Houd de zaag scherp

2. Barack Obama

Een recentere leider die een visie heeft en anderen inspireert is Barack Obama. Hij is een schoolvoorbeeld van transformationeel leiderschap, een stijl van leidinggeven waarbij je anderen inspireert en motiveert het beste uit zichzelf te halen.

Bij deze manier van leidinggeven geef je toe dat je niet altijd direct weet wat het beste is, maar schakel je de juiste medewerkers in om mee te denken. Obama stond altijd open voor de ideeën van anderen. Hij omringde zich graag met mensen die de waarheid spraken en daar geen doekjes om wonden.

Na een geweldige carriere als speler werd Ronald Koeman eind jaren '90 trainer. Hij begon 'low profile' als assistent en daarna werd hij hoofdtrainer, met wisselend succes, bij Vitesse, Ajax, Benfica, PSV, Valencia, AZ, Feyenoord, Southampton en Everton. Vervolgens nam hij het Nederlands Elftal onder zijn hoede. Een eerste droom die in vervulling ging. Inmiddels is Koeman coach van FC Barcelona. Een samenwerking die eigenlijk al dertig jaar geleden in de sterren stond geschreven, nadat hij als speler furore maakte bij de 'Blaugrana'. Koeman en Barcelona, dat is net zoiets als Romeo en Julia of Laurel en Hardy. Onafscheidelijk.

Ik heb hem als trainer-coach met bijzondere belangstelling gevolgd. Want een goede voetballer is niet per sé een goede trainer. Denk bijv. maar eens aan zijn generatiegenoot Ruud Gullit, die als coach middelmatig tot slecht presteerde. Inmiddels zien we Gullit vooral nog als analist. Een prima baan voor mislukte coaches die toch nog regelmatig op televisie willen komen. Datzelfde geldt min of meer ook voor Marco van Basten. Ook hij kon de twijfel in zijn rol als trainer nooit echt wegnemen. Maar waar Ronald Koeman zich in verleden al kon onderscheiden met zijn kiezelharde schot doet hij dat nu op een andere manier. Met zijn leiderschapskwaliteiten.

Ronald Koeman was niet bij elke club succesvol als trainer. Drie keer werd hij zelfs ontslagen. Maar onmiskenbaar zie je een ontwikkeling en een duidelijke groei, met name sinds zijn Engelse periode. Daarin zijn een aantal zaken die mij opvallen:

Koeman kiest niet voor de makkelijkste weg. Zodoende gaat hij soms flink op z'n bek én leert hij veel. Bovendien: hij haalt in dat opzicht alles uit het leven wat erin zit. Kiezen voor FC Barcelona, in de moeilijkste fase van de club sinds begin jaren '70, getuigt toch van enige moed. Ben je cynisch dan zou je kunnen zeggen: hij kan zijn zakken vullen en heeft zijn schaapjes toch al op het droge dus hij loopt geen risico. Maar ik volg Koeman inmiddels lang en goed genoeg om te weten dat het hier niet gaat om centen of roem. Het gaat om echte liefde. Liefde voor de club, liefde voor het leven. Koeman had in 2020 op privé gebied ontzettend veel tegenslag en was zelf ernstig ziek (hartkwaal). Toen zich daarna de kans voordeed om een droom in vervulling te laten gaan, deed hij dat. Wetende dat de toekomst hooguit garanties geeft tot aan de volgende ademtocht. Het was makkelijker en comfortabeler geweest om bij Oranje in dienst te blijven. Daar had hij de boel heel lekker op de rails gekregen. Spelers tevreden, staf tevreden, de KNVB tevreden, het publiek tevreden. Mensen keken weer met plezier naar het Nederlands Elftal en de spelers hadden wat sympathie teruggewonnen. Ook daarin was de hand van Koeman zichtbaar. Maar toch pakte hij zijn koffers en vertrok hij naar het altijd roerige Camp Nou.

Voor de camera zal hij zijn personeel nooit afvallen. Altijd straalt Koeman rust en vertrouwen uit naar de buitenwereld. Spelers voelen zich daardoor veilig. Kritiek en conflicten blijven binnenskamers. Dit is per definitie een kenmerk van dapper leiderschap. Iedereen die ook maar iets begrijpt van teamontwikkeling zal dat beamen. Want veiligheid is de voedingsbodem voor een vruchtbare samenwerking.

In zijn werkwijze valt op dat Koeman niet de man is van het korte termijn succes. Hij heeft een eigen visie en wil de kans krijgen om te bouwen. In het buitenland, dat zien we trouwens bij meer Nederlandse coaches, (zoals Frank de Boer in het verleden) is dat überhaupt lastig. Daar krijg je meestal weinig tijd om fouten te maken. Zolang je wint kun je alles doen wat je wil. Ondanks een aantal pijnlijke ontslagen is Koeman elke keer trouw gebleven aan zijn voetbalvisie en zijn kernwaarden.

Spelers, waar dan ook ter wereld, praten nog steeds met veel respect over hem. Ook als Koeman al jaren weg is. Dit zegt ook iets over de 'legacy' van de leider. Wat laat je na? Hoe praten de mensen over je, als je weg bent? Hier moet ik denken aan de bekende uitspraak: "Mensen onthouden niet wat je zei of wat je deed, maar ze onthouden wel het gevoel dat je ze gaf." En dat is wat een sterke leider doet: die geeft mensen in zijn/haar nabijheid het gevoel dat ze een paar centimeter gegroeid zijn. Deze leider verheft de mensen een klein beetje. Ze voelen zich gezien, gehoord, erkend en voelen zich dus ook veilig. Koeman vertoont alle kenmerken van een 'secure base leider': hij biedt zijn medewerkers een veilige haven, van waaruit ze op avontuur mogen gaan om te groeien en waar ze, als het nodig is, altijd weer naar terug kunnen keren.

Hij geeft de jeugd een kans. Ze mogen fouten maken en krijgen de volgende wedstrijd toch weer het volste vertrouwen. Bij Barcelona is Koeman in feite al begonnen met de verjonging. Een noodzakelijk onderhoud.

Koeman slaagt er keer op keer in om spelers die door anderen min of meer al afschreven zijn, toch aan de praat te krijgen. Vaak zijn het jongens die te boek staan als 'lastig'. Zo werd Memphis Depay onder zijn leiding een dragende speler in het Nederlands Elftal. Ook in Barcelona zie ik dat nu langzaam maar zeker gebeuren met Antoine Griezmann en Ousmane Dembélé. Griezmann was tot aan de komst van Koeman geen schim meer van de frivole, creatieve wervelwind die hij bij Atlético Madrid was. Maar inmiddels toont hij steeds vaker weer zijn klasse en, minstens zo belangrijk, zien we weer die stralende lach op zijn gezicht. Hij heeft plezier op het veld. Datzelfde geldt voor Dembélé. Een jongen die qua discipline nog wel wat te leren had en heeft. Maar ook hij komt weer tot bloei onder Koeman. En wat te denken van Lionel Messi? Messi heeft nog nooit zoveel spelvreugde uitgestraald als de afgelopen maanden. Hij leek vorig jaar mentaal helemaal opgebrand bij Barca.

Dit laatste is misschien wel zijn grootste kwaliteit. Mensen beter laten functioneren en ze het goede gevoel geven. Het vertrouwen in eigen kunnen en de bereidheid om zichzelf verder te ontwikkelen. Koeman is als een tuinman die een plant, die al lange tijd staat te verpieteren, niet zomaar in de GFT bak dumpt. Hij haalt alles uit de kast om de ideale standplaats te vinden, de juiste voedingsbodem en de juiste hoeveelheid water. En hij geeft aandacht, heel veel aandacht. En op een mooie dag ziet de tuinman dat er nieuwe knopjes aan de plant komen. Voorbestemd om ooit tot bloei te komen. Een belofte die hoe dan ook zal worden ingelost.

Koeman scoort dus hoog op de schaal van dapper leiderschap. Ik ben benieuwd of hij de kans krijgt om FC Barcelona de komende jaren terug naar de absolute top te brengen én de club daarmee te helpen om financieel gezond te worden.

Ik zou willen afsluiten met een bekende uitspraak. Van wie die precies komt weet ik niet, maar hij is wel toepasselijk.

"De mooiste bloemen bloeien aan de rand van het ravijn."

No-nonsens, respectvol, confronterend, duidelijk te begrijpen

S1 – Instrueren (onbekwaam en onbewust): deze stijl wordt toegepast wanneer medewerkers onbekwaam en onbewust zijn, wat betekent dat ze weinig ervaring hebben op een bepaald gebied en zich niet bewust zijn van wat er nodig is om de taak uit te voeren. In deze situatie geeft de leider duidelijke instructies, begeleiding en controle om de medewerkers te helpen de taak te begrijpen en uit te voeren.

S2 – Coachen (onbekwaam en bewust): deze stijl wordt gebruikt wanneer medewerkers onbekwaam zijn maar zich bewust worden van hun tekortkomingen. Ze realiseren zich dat ze nog veel te leren hebben en hebben begeleiding en ondersteuning nodig om hun competentie te vergroten. De leider biedt begeleiding, feedback en stimulatie om de groei en ontwikkeling van de medewerkers te bevorderen.

S3 – Ondersteunen (bekwaam en bewust): deze stijl wordt toegepast wanneer medewerkers bekwaam zijn in het uitvoeren van de taak, maar nog steeds ondersteuning en aanmoediging nodig hebben om betrokkenheid te tonen. Ze hebben erkenning en een positieve werkomgeving nodig om hun motivatie te vergroten. De leider biedt ondersteuning, zorgt voor een goede werkomgeving en toont waardering voor de prestaties van de medewerkers.

S4 – Delegeren (bekwaam en onbewust): deze stijl wordt gebruikt wanneer medewerkers bekwaam zijn en zich bewust zijn van hun bekwaamheid. Ze hebben een hoog niveau van competentie en kunnen zelfstandig taken uitvoeren. In deze situatie vertrouwt de leider op de capaciteiten van de medewerkers en geeft hen de verantwoordelijkheid en autonomie om beslissingen te nemen en de taak zelfstandig uit te voeren.

De relatie tussen de leiderschapsstijlen en de taakvolwassenheid in het model van situationeel leiderschap illustreert de noodzaak om de leiderschapsaanpak af te stemmen op het niveau van bekwaamheid en bewustzijn van de medewerkers. Door de juiste stijl toe te passen op het juiste moment, kan de leider de groei en ontwikkeling van de medewerkers bevorderen en de prestaties van het team optimaliseren.

'Ik kan het nog niet goed en ik weet ook niet of ik het wel leuk vind'. Welke begeleidingsstijl past hierbij?

1. S1 leiden
2. S2 begeleiden
3. S3 steunen
4. S4 delegeren

B

"Daar hoef je niet naar om te kijken." Welke begeleidingsstijl past hierbij?

1. S1 leiden
2. S2 begeleiden
3. S3 steunen
4. S4 delegeren

D

"Ik wil graag maar kan het niet." Welke begeleidingsstijl past hierbij?

1. S1 leiden
2. S2 begeleiden
3. S3 steunen
4. S4 delegeren

A

"Ik kan het prima, maar heb niet altijd even veel zin." Welke begeleidingsstijl past hierbij?

1. S1 leiden
2. S2 begeleiden
3. S3 steunen
4. S4 delegeren

C