Vitale functies IBO 2

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Vitale functies meten 

Lesdoelen

• Na deze les kun je de vitale functies benoemen
• Na deze les kun je van elk onderdeel de normaalwaardes noemen
• Na de les kun je aan de hand van een casus inschatten wat de uitkomst van de vitale functie tot gevolg heeft.

wat zijn de vitale functies?

vitale functies 

ademhaling 

zuurstofgehalte bloed 

temperatuur

circulatie

bloeddruk 

bewustzijn

Ademhaling

Ademhaling bestaat uit inspiratie (inademing) en expiratie (uitademing), in normale toestand een regelmatig verloop.

Ademhalingscentrum bevindt zich in de hersenstam. 

Er zijn verschillende aandoeningen die dit kunnen beïnvloeden waardoor het ademritme kan veranderen.

Wat zijn observatiepunten van de ademhaling?

1. de frequentie van de ademhaling: hoe groot is het aantal in- en uitademingen per minuut?

2. de diepte van de ademhaling: is er sprake van een oppervlakkige of diepe ademhaling?

3. de regelmaat van de ademhaling: is de ademhaling regelmatig?

4. de ademhalingspatronen: is er een steeds terugkerend patroon in de ademhaling?

Terminologie

Apneu: afwezigheid van ademhaling.

Dyspneu: benauwdheid.

Hyperventilatie: overademhaling. Dat wil zeggen dat de zorgvrager langdurig te diep ademhaalt. 

Kussmaulademhaling: zeer diepe, ononderbroken en regelmatige ademhaling bij diabetes.

Cheyne-stokesademhaling: de diepte van de ademhaling neemt eerst toe, neemt daarna af en stopt dan even, bij stervende zorgvragers. 

vervolg

Zuchtende ademhaling: regelmatige ademhaling met af en toe een zucht, bij kinderen normaal, bij volwassenen met hersenbeschadiging.

Gasping: diepe inademing waarbij alle hulpademhalingsspieren worden aangespannen, het hoofd achterover wordt geworpen, de onderkaak naar beneden zakt en de mond openstaat. De uitademing gebeurt volledig passief. Bij stervenden.

Atactische ademhaling: volledig onregelmatige ademhaling wat betreft diepte en frequentie. Bij slaapmiddelvergiftiging, ontwaken uit narcose, bij hersentumor.

Wat is een normale ademhaling?

1. 4-9 per minuut
2. 9-18 per minuut
3. 18-25 per minuut
4. 25-29 per minuut

ademhaling meten 

Bij het opnemen van de ademhalingsfrequentie kun je gebruikmaken van een:

• polsteller
  
• secondewijzer op een horloge
  
• secondewijzer op een klok
  
• stopwatch (mobiel)

Als je de ademhaling telt, moet je dat zo ongemerkt mogelijk doen, om te voorkomen dat de zorgvrager op een andere manier gaat ademhalen.

Bij het tellen van de ademhaling houd je de pols vast op de borst van de zorgvrager, zodat je ook de beweging van de in- en uitademing voelt.

Welke houding zou verlichting geven bij een benauwde zorgvrager?

Circulatie bewaken 

De circulatie of bloedsomloop zorgt voor dat weefsels van zuurstof en voedingsstofen worden voorzien 

Wat is een teken van een bedreigde circulatie?

1. Grauwe huid
2. Blauwe huid
3. snelle ademhaling
4. Alle bovenstaande

wat kun je meten aan de polsslag?

Wat kun je meten aan de polsslag?

• De frequentie van de pols: wat is het aantal slagen per minuut?
  
• De regelmaat van de pols: is de pols regelmatig of niet ? 
• De gelijkmatigheid van de pols: zijn de polsslagen gelijk gevuld?
  
• De kracht van de pols: is de polsslag al of niet heftig?

Pols frequentie

Het hart pompt een bepaald aantal malen per minuut (frequentie) een hoeveelheid bloed in de aorta.

Bij iemand die rustig zit of ligt, varieert de normale polsfrequentie van 60 tot 100 slagen per minuut. Vrouwen hebben meestal een iets snellere pols dan mannen.

Bij ouderen kan de frequentie ongeveer 60 slagen per minuut zijn.

Bij een pasgeborene is de frequentie ongeveer 120 slagen per minuut. Vanaf de leeftijd van ongeveer drie jaar is de frequentie 100 slagen per minuut.

afwijkingen 

Tachycardie: frequentie van meer dan 100 slagen per minuut 

Bradycardie: frequentie van minder dan 50 slagen per minuut

Waar zou je de 'pols' (hartslag) kunnen voelen?

1. arteria radialis: polsarteria

2. temporalis: slaaparteria

3. femoralis: liesarteria

4. brachialis: arm bij de elleboogarteria

5. carotis: hals

De plaats waar de hartslag meestal wordt geteld, is de arteria radialis. Wanneer iemand slaapt, kun je de arteria temporalis gebruiken. Als iemand door problemen met zijn hart of door bloedverlies een niet of nauwelijks voelbare radialispols heeft, kun je het best de arteria carotis nemen, die zich in de hals bevindt.

De meest gebruikte plaats om de hartslag te meten is de pols.  

Je meet de hartslag bij de pols met je tweede, derde en vierde vinger. Niet met je duim, want dan kun je je eigen polsslag voelen.

Deze vaardigheid moet je oefenen.

Bloeddrukregulatie

Voor een goede circulatie en orgaanwerking moet de bloeddruk niet te hoog en niet te laag zijn. Bij de regulatie van de bloeddruk zijn betrokken:

• zenuwstelsel
• de nieren: geven hormonen af die leiden tot het vernauwen van bloedvaten en het vasthouden van zout, waardoor de bloeddruk stijgt.
• het hormoonstelsel > hypofyse hormoon adh 

Wat wordt bedoeld met de 'bloeddruk'?

1. de druk in de slagaders
2. de druk in de aders
3. druk in de armslagaders
4. druk in de nierslagaders

Lichaamstemperatuur bewaken

normale lichaamstemperatuur 

volwassenen en kinderen: tussen 36,5 °C en 37,5 °C

oudere zorgvragers: tussen 36,0 °C en 37,5 °C

pasgeborenen: tussen 35,5 °C en 37,5 °C

Wat is geen oorzaak voor een hoge lichaamstemperatuur

1. Lichaam kan warmte niet kwijt
2. hersenbloeding/hersenschudding
3. infectieziekten
4. obesitas

afwijkingen temperatuur 

• van 37,5 °C tot 38 °C (verhoging)
• tussen 38 °C en 41 °C (koorts)
• hoger dan 41 °C (hyperthermie)
• lager dan 35 °C (hypothermie)

Stijging van de lichaamstemperatuur

• Fase 1: koude rilling 
• koorts stuipen(kind) , bleke huid, onrust  
• Fase 2: huid rood en droog, hoge pols en snelle ah  
• Fase 3: temp zakt, transpireren 

Daling van de lichaamstemperatuur

bleek, blauw, rillen en klappertanden 

Temperatuur meten

• rectaal: meten van de lichaamstemperatuur in de anus
• oraal: meten van de lichaamstemperatuur onder de tong
• axillair: meten van de lichaamstemperatuur onder de oksel
• tympanisch of auraal: meten van de lichaamstemperatuur in het oor

Verschil in meetmethode

Afwijking ten opzichte van de rectale meting:

--> Rectale meting 0 ºC

--> Orale meting -0,3 ºC

--> Axillaire meting -0,5 ºC

--> Aurale meting -0,5 tot -0,7 ºC

Hulpmiddelen bij temperatuurmeting

• elektronische thermometer
  
• orale digitale thermometer
  
• oorthermometer
  
• wegwerpthermometer
  

Bewustzijn

De mate waarin iemand kan reageren op prikkels uit de omgeving is het bewustzijn.

De situatie is niet normaal wanneer er te veel zintuiglijke prikkels nodig zijn om iemand te laten reageren, of als iemand helemaal niet reageert.

De vitale parameter bewustzijn zegt wat over het functioneren van de hersenen.

Oorzaken van verminderde bewustzijn?

Herseninfarct, bloeding, schudding, letsel.

Zuurstoftekort, medicatie-intoxicatie, hyper-/hypoglycemie, koorts/hypothermie.

Delier, epilepsie

Bewustzijn meten 

Glasgow coma scale

De minimale score bedraagt 3 punten, de maximale score 15. Aan de hand van de score bepaalt de arts het bewustzijnsniveau van de zorgvrager. De arts let daarbij op de verhouding tussen de afzonderlijke scores van E, M en V.

Mevr. Bos, 75jr. Zegt zich niet lekker te voelen. Je controleert de vitale functies. Bloeddruk 145/95 mmHg, Temp. 38,2 rectaal
pols 112/min, AH 17/min. Wat kan er aan de hand zijn?