Paragraaf 11.1 - Eigenschappen en chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen > alle kenmerken van een organisme
• Erfelijke eigenschappen > eigenschappen die je van je
  ouders hebt gekregen
  - genotype > vastgelegd in DNA
  - fenotype > uiterlijk > hoe een eigenschap eruit ziet (bijv. kleur haar of ogen)

11.1 Eigenschappen en chromosomen

• Wat? Maken 11.1 – Opdracht 1 t/m 9
• Hoe? Blz. 84 t/m 86
• Hulp? Eerst overleggen met buur, daarna docent vragen.
• Tijd? 20 minuten
• Uitkomst? Opdracht 1 t/m 9 is af. Niet af? Rest is huiswerk.

• Klaar? Samenvatting dikgedrukte woorden maken (lijst)

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt

11.1 Erfelijke eigenschappen

Kan het fenotype veranderen?

• Fenotype kan veranderen, genotype niet
  - Fenotype wordt bepaald door erfelijke eigenschappen én invloeden vanuit het milieu
  - Uiterlijk kan veranderen, jong naar oud
  - grijs haar krijgen, plastische chirurgie, een arm verliezen, een tattoo nemen,
  haren verven, etc.

• Aanleg > erfelijke eigenschap
  - bijv. goed kunnen schaatsen > lengte van spieren, motoriek en coördinatie
  - muziek maken > gehoor, fijne motoriek, werking van de hersenen

11.1 Eigenschappen en chromosomen

• Wat? Maken 11.1 – Opdracht 10 t/m 15
• Hoe? Blz. 87 t/m 89
• Hulp? Eerst overleggen met buur, daarna docent vragen.
• Tijd? 20 minuten
• Uitkomst? Opdracht 10 t/m 15 is af. Niet af? Rest is huiswerk.

• Klaar? Samenvatting dikgedrukte woorden maken (lijst)

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Leerdoel(en) van deze les:

• Je kunt uitleggen waar de informatie voor je eigenschappen zit
• Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is
• Je kunt uitleggen wat een gen en wat het genotype is

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Waar zit de informatie voor je eigenschappen?

• In alle cellen zit een celkern met dunne draden > de chromosomen
• Chromosomen bevatten de stof DNA
  - DNA bevat de informatie over al jouw erfelijke eigenschappen
  - mensen hebben 46 chromosomen, in paren (tweetallen), dus 23 paar
  - de rangschikking van deze chromosomen heet een chromosomenkaart (blz. 122)
  - paar 23 bevat de informatie voor het geslacht > geslachtschromosomen
  - vrouwen hebben twee X-chromosomen > XX
  - mannen hebben één X-chromosoom en één Y-chromosoom > XY

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen?

• Chromosoom > een lange opgerolde draad DNA
  - een stukje van chromosoom bevat informatie over één eigenschap
  - zo'n stukje > een gen
  - DNA van één chromosoom bevat informatie voor
  duizenden eigenschappen
  - op één chromosoom liggen dus duizenden genen
• Chromosomen liggen in paren, dus 1 paar genen (2 stuks) voor één eigenschap
  - bijv. haarkleur > twee chromosomen (1 paar) hebben beide een gen voor bruin haar
  - haar is bruin > genotype is bruin haar

11.1 Eigenschappen en chromosomen

• Wat? Maken 11.1 – Opdracht 16 t/m 25
• Hoe? Blz. 90 t/m 94
• Hulp? Eerst overleggen met buur, daarna docent vragen.
• Tijd? 20 minuten
• Uitkomst? Opdracht 16 t/m 25 is af. Niet af? Rest is huiswerk.

• Klaar? Samenvatting dikgedrukte woorden maken (lijst)