Thema 8 Gedrag

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs

Thema 8 - Gedrag

Wat is gedrag?

biologiepagina.nl

Bs-1 Wat is gedrag?

Ethologie, gedrag, prikkels, handelingen (gedragselementen), respons, 

Oorzaak

Apendeskundigen zijn het niet eens over de oorzaak van het gedrag van Bokito. Duidelijk is wel dat de aap aan mensen is gewend. Hij is kort na zijn geboorte in 1996 in Berlijn door zijn moeder verstoten en daarna door verzorgers groot gebracht. Bokito is dus aan mensen gewend als hij in 2005 in Blijdorp aankomt.

Maar wat heeft Bokito er nu toe gebracht om Yvonne te grijpen? Mócht hij haar niet, zoals een apendeskundige zegt? Volgens Blijdorp heeft Bokito de vrouw die hem zo vaak bezocht juist willen toevoegen aan zijn harem. Maar omdat ze niet aan hem heeft onderworpen, zou hij gefrustreerd zijn geraakt.

Oorzaak

Apendeskundigen zijn het niet eens over de oorzaak van het gedrag van Bokito. Duidelijk is wel dat de aap aan mensen is gewend. Hij is kort na zijn geboorte in 1996 in Berlijn door zijn moeder verstoten en daarna door verzorgers groot gebracht. Bokito is dus aan mensen gewend als hij in 2005 in Blijdorp aankomt.

Maar wat heeft Bokito er nu toe gebracht om Yvonne te grijpen? Mócht hij haar niet, zoals een apendeskundige zegt? Volgens Blijdorp heeft Bokito de vrouw die hem zo vaak bezocht juist willen toevoegen aan zijn harem. Maar omdat ze niet aan hem heeft onderworpen, zou hij gefrustreerd zijn geraakt.

Met Bokito gaat het ondertussen goed. Hij is volgens Blijdorp een goede vader voor zijn zeven kinderen. Toch zal de naam van de familieman voor altijd verbonden zijn aan 18 mei 2007. Er is zelfs een woord naar hem vernoemd. Sinds 2008 staat het woord bokitoproof in de Dikke Van Dale.

Wat was volgens Blijdorp de "prikkel" die zorgde voor het respons van Bokito?

Bs-2 Gedrag beschrijven

Gedragssystemen, gedragsketen, objectief, ethogram, objectief, protocol, 

Handelingen met een gemeenschappelijk doel vormen samen een gedragsketen (bijv. voortplantingsgedrag)  

biologiepagina.nl

www.bioplek.org

Bs- 3 Het ontstaan van gedrag

Erfelijk gedrag, aangeleerd gedrag, interne prikkels, externe prikkels, motivatie (drang), periodieke invloeden, daglengte, temperatuur, sleutelprikkel, suproanormale prikkel, 

Sleutelprikkel 

Prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag. De rode snavelvlek bij meeuwen is de sleutelprikkel voor het pikgedrag van de jongen

Supranormale prikkel / supernormale prikkel

Prikkel die effectiever is bij het veroorzaken van een bepaald gedrag dan de normale sleutelprikkel. Voorbeeld: Een potlood met een rode vlek veroorzaakt een sterke pikgedrag bij meeuwenjongen dan de rode snavelvlek van een ouder.

Bs-4 Aangepast gedrag

Aangeboren gedrag, leerprocessen, gewenning, proefondervindelijk (trial and error), inprenting (gevoelige periode), imitatie (nabootsing), dresseren, geconditioneerde reflex, inzicht, 

Onderverdeling van Gedrag

https://biologiepagina.nl/Havo4/8Gedrag/leerprocestype.htm

Bs-5 Sociaal gedrag

Sociaal gedrag, signalen, voortplantingsgedrag, balts en paring, geritualiseerd gedrag, bronst, territoriumgedrag, dreiggedrag, overspronggedrag, rangorde, dreiggedrag, imponeergedrag, verzoeningsgedrag, staten, taakverdeling, koningin, werkbijen, darren, rolgedrag, rolpatroon, 

Balts is de algemene naam voor een speciaal gedrag bij dieren, bedoeld om partners aan te trekken en over te halen tot de paring. Veel diersoorten hebben in de paartijd speciale gedragingen om een partner te vinden. (Bij zoogdieren noemt men dat bronst.)

                                                                      Conflictgedrag

Bij ambivalent gedrag is het gedrag opgebouwd uit handelingen uit de twee gedragssystemen waar het dier tussen twijfelt.

Bij overspronggedrag is het gedrag van het dier opgebouwd uit handelingen uit een derde gedragssysteem. Bijvoorbeeld: foerageergedrag of verzorgingsgedrag

Bij omgericht gedrag richt het dier zijn gedrag tot een derde deelnemer die helemaal niets met het conflict te maken heeft.

Overspronggedrag bij meeuwen; bij een confrontatie ineens de slaaphouding aannemen

biologiepagina.nl

Bs-6 Gedrag bij de mens

Opvoeding, leervermogen, beoordelen, normen, waarden, cultuur, 

Aangeleerd of aangeboren?

Het is niet gemakkelijk aan te geven, welk deel van natuurlijk gedrag aangeleerd is en welk deel aangeboren. Men heeft het wel vergeleken met de vraag welk aandeel van de cake door het kookboek en welk deel door de inhoud van de keukenkast wordt geleverd. Zowel het recept als de bestanddelen zijn onmisbaar voor een smakelijke cake. Zo zijn ook zowel de erfelijke aanleg (zoals structuur en mogelijkheden van de hersenen) als de ervaringen die het dier opdoet (de leerprocessen) noodzakelijk om een functioneel gedrag te ontwikkelen. Eén van de voordelen van leren boven instinct is het feit dat leren meer mogelijkheden biedt om het gedrag te wijzigen als veranderende omstandigheden dit nodig maken. 

OEFENTOETSEN

https://biologiepagina.nl/ExamenHAVO/Gedrag/examengedrag.htm           

https://biologiepagina.nl/Toetsenbb/Gedrag/gedrag.htm

 

https://biologiepagina.nl/ExamenHAVO/Gedrag/examengedrag2.htm

https://biologiepagina.nl/Toetsen/gedragbovenbouw/gedrag.htm