4.5 Zuid-Amerika: Politieke ontwikkelingen na 1980

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Na 1980:

Van top down naar bottom up

economische crisis

dictatoriale regiem onder druk

start

democrati-sering

politiek beleid

neoliberalisme

Hoofdstuk 4: Zuid-Amerika 

§4.5 Politieke ontwikkelingen na 1980

Programma 

- Terugblik 

- Lesdoelen

- Uitleg 

- Opdrachten 

- Video?

WO II - 1980: veel rechtse dictaturen 

• Veel regimes vervangen door meer democratische regeringen.
  

• Bloedige dictaturen met directe of indirecte hulp van de V.S. (gemotiveerd vanuit angst voor communisme)

Dictuur 

Koloniaal

Meer democratisch maar instabiel

Oligarchie

Populistische

Koloniale periode (1500-1800)

Cliëntelisme (op platteland) - 'voor wat hoort wat'.

Landarbeiders moeten loyaal zijn aan elite (rijke grootgrondbezitters).

Elite beschermt/helpt landarbeiders bij problemen.

Elite aan de macht (1800-1930)

Oligarchie

De macht is in handen van een kleine groep. 

Alles is erop gericht de belangen van de elite te dienen.

Grootschalige commerciële landbouw (voor export)

Moderne steden ontstaan

Buenos Aires - Rio de Janeiro

Grote ongelijkheid ontstaat.

Zorgt later voor onvrede.

Het volk aan de macht? (1930-1950)

Populisme

De leider gaat voor een sterke band met het volk en zet zich juist af tegen de elite.

Grote rol overheid

- industrialisering voor werk

- sociale programma's

- nationaliseren bedrijven

Nadelig gevolg

- Hoge staatsschuld

- Veel corruptie

- Vriendjespolitiek

Resultaat: onvrede bevolking nam weer toe

Het leger aan de macht (1950-1980)

Militaire dictatuur

Protesten met geweld neergeslagen. Geen democratie en de mensenrechten werden op grote schaal geschonden.

Dictatuur gesteund door Verenigde Staten.

Waarom?

Tijd van Koude Oorlog.

Socialistisch en communistisch gedachtegoed werd groot onder de bevolking. 

V.S. wilde zo dichtbij huis dit niet hebben, waren bang dat kapitalisme onder druk kwam te staan en deze landen met de Sovjet-Unie gingen samenwerken. Dus steunen de dictatuur, zodat de landen niet communistisch werden.

De dictatuur werd gesteund door de Verenigde Staten. Waarom?

Koude Oorlog 

De V.S. waren bang dat het kapitalisme onder druk kwam te staan. Dit wilden ze niet dicht bij huis. Bang voor een samenwerking met de Sovjet-Unie (communistisch & socialistisch). 

Lesdoelen 

• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je beschrijven wat het neoliberale beleid inhoudt en verklaren waarom landen dit gingen voeren.
  
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je uitleggen waardoor burgers na het jaar 2000 meer invloed kregen op de politiek in Zuid-Amerika.
  
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je verklaren waarom politieke polarisatie en corruptie in veel Zuid-Amerikaanse landen nog steeds groot is.
  
• Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je beschrijven hoe de buitenlandse relaties van Zuid-Amerika de laatste decennia zijn veranderd.

1985 > Economische crisis! 

Militaire regimes komen onder druk. 

Democratisch politiek systeem komt aan zet. 

Jaren '80: Neoliberalisme 

• Privatisering (eigendom van een particulier)
• Bezuinigen op overheidsuitgaven
  
• Deregulering (bedrijfsleven krijgt minder regels opgelegd)
• Vrijhandel
  
• Rol van de overheid wordt kleiner, terwijl het bedrijfsleven juist méér macht krijgt.

Neoliberalisme?

Een ontwikkelingsbeleid gebaseerd op het privatiseren van staatsbedrijven, het verlagen van handelstarieven, het verkleinen/afschaffen van overheidssubsidies, het verlagen van winstbelasting en het afschaffen van regels voor het bedrijfsleven.

Verschil

Vanaf tijd populisme werd rol overheid groter.

Nationalisering bedrijven

Na 1985

neoliberalisme

- privatisering bedrijven

- minder regels voor bedrijven

- bezuinigen voor lagere staatsschuld

Gevolg van neoliberaal beleid

Toename sociale ongelijkheid.

Arme bevolking wordt ontevreden

Richten vakbonden op.

Verandering samenleving 'van onderaf' (=vanuit de bevolking zelf) 

->  bottom-up democratisering

armen armer, rijken rijker

-> bevolkingsparticipatie

Gewone burgers bemoeien zich actief met het bestuur van hun land

Vanaf 2000: Bevolkingsparticipatie

Door het neoliberalisme nam de sociale en regionale ongelijkheid enorm toe.

Reacties van burgers leidden tot:

• Bottom-up democratisering
• Sociale participatie

Corruptie 

- Politieke elite gebruikt nog steeds haar macht om zichzelf en haar achterban te bevoordelen.

- Burgers wantrouwen de overheid. Er is nog geen good governance. 

(Dan zou ze overheid transparant, 

doelmatig en minder corrupt moeten zijn)

Grote economische afhankelijkheid 

- Export van grondstoffen (Kwetsbaar op de wereldmarkt)

- Dalende prijzen van grondstoffen.. overheden bezuinigen en sociale programma's worden afgebouwd.

> Sociale onrust! > Corruptieschandalen! > Protesten!

Roze golf 

- Verkiezingen? 

Socialisten winnen van de neoliberalen! 

- Grote tegenstellingen 

- Politieke polarisatie 

Zuid-Amerika in de wereld 

- VS beschouwt Zuid-Amerika als achtertuin. 

- Contacten met China

- Onderdeel van de BRICS 

Wat? Waar? Waarom daar?

Onrust Chili

Video: Protesten in Chili

Door het neoliberalisme nam de sociale en regionale ongelijkheid enorm toe.

Reacties van burgers leidden tot:

• Bottom-up democratisering
• Sociale participatie

Aan de slag! 

Maak de opdrachten van §4.5!

Opdracht

Maak een tijdlijn van een gekozen land in Z-A (in groepjes van 4 (twee per paragraaf)

Verwerk de belangrijkste kenmerken de periode die in het boek worden beschreven en gebruik alle begrippen uit de paragrafen!