ZN, BN, LW

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Nederlands

Woordsoorten

    ZN, BN, LW

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat zelfstandig naamwoorden, bijvoeglijk naamwoorden en lidwoorden zijn.

• kun je de woordsoorten ZN, BN en LW herkennen en uitleggen wat de kenmerken zijn. 

• kun je de regels voor het schrijven van het BN toepassen. 

• kun je zelfstandig de woordsoorten WW, ZN, BN en LW in tekst benoemen.

Zelfstandig naamwoord

Een zelfstandig naamwoord geeft een ‘naam’ aan ‘zelfstandige’ dingen.

• Namen van mensen, dieren en dingen (eigennamen)
  Lady Gaga, Pluto, Samsung
• Woorden voor concrete zaken
  tafel, laptop, toets
• Woorden voor abstracte zaken
  twijfel, werk, grootte

Zelfstandig naamwoord

Zelfstandignaam woorden komen in verschillende vormen voor. Let op de volgende zaken om ze te herkennen:

• Je kan er een lidwoord voor zetten, ‘de’, ‘het’, ‘een’:
  de taart, het kopje, een stekker
  
• Enkelvoud of meervoud
  taart – taarten, kopje – kopjes
  
• Verkleinwoord
  taart – taartje, kop - kopje
  

Welk woord is geen zelfstandig naamwoord?

1. hout
2. fiets
3. aardig
4. Amsterdam

Welke zelfstandig naamwoorden zie je in deze zin?

Ik heb de afwas gedaan en het vuilnis buiten gezet.

Welke zelfstandig naamwoorden zie je in deze zin?


Het is mijn doel om vaker te gaan sporten in de sportschool.

Lidwoorden

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord (lw)

de, het, een

• Er zijn twee bepaalde lidwoorden (blw) (de, het) en er is een onbepaald lidwoord (olw) (een).
• Bij een bepaald lidwoord weet je precies waarom het gaat, bij een onbepaald lidwoord kan het om van alles gaan.

bepaald lidwoord: ‘de’ en ‘het’

• mannelijk               de leraar
• vrouwelijk               de actrice
• onzijdig                   het station 
• verkleinwoord       het autootje

onbepaald lidwoord: ‘een’

• mannelijk              een leraar
• vrouwelijk              een beroemde actrice
• onzijdig                  een koud, leeg station

Het bleef de hele dag regenen.

'Het' is hier wel/geen bepaald lidwoord

1. Wel
2. Geen

Bijvoeglijk naamwoord (bn)

• Zegt iets over het zelfstandige naamwoord.
  Kleur, materiaal, eigenschap, enzovoort.

• Staat er direct voor en soms achter een zelfstandig naamwoord;
  Een paarse krokodil – De krokodil is paars.
  

• Heeft soms een verbogen vorm;
  Het ticket is goedkoop – het goedkope ticket
  
  
  
• Krijgt bij stoffen en materialen'-en' erachter;
  Het stalen kettingslot – de katoenen sok.
• 
  
• Is soms gemaakt van een werkwoord;
• De gestolen goederen.

Bijvoeglijk naamwoord

• Het kan zelfstandig gebruikt worden als er voldoende context is;
• Ik wil een blauwe, geen groene.

• Heeft vaak trappen van vergelijking;
  Deze is laag, die is lager en die het laagst.
  

• Zijn soms afgeleid van een werkwoord.
  Blaffende honden bijten niet.

Bijvoeglijk naamwoord

• Stel een vraag om te ontdekken wat de bijvoegelijke naamwoorden zijn.
  Wat is/zijn + zelfstandig naamwoord?

Let op de spelling

• De-woorden + e (ook bij een)
• Het-woorden + e (bij een zonder e)
• 
  

• Stof en materialen + 'en'
  Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord vertelt je van welk materiaal iets gemaakt is.

Er zijn ook uitzonderingen! Kijk maar eens naar de voorbeelden:

• de polyester trui
• het plastic tasje

Je ziet dat deze stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden niet op -en eindigen. Dat komt meestal omdat het om nieuwere stoffen gaat, die de mens zelf heeft uitgevonden. De woorden ‘plastic’ en ‘polyester’ zijn daar voorbeelden van. We geven je nog wat voorbeelden:

• het aluminium bootje
• een nylon touw
• de latex handschoenen

Welke (stoffelijke) bijvoeglijke naamwoorden zie je in de volgende zin?

De houten bank is oud.

Welke (stoffelijke) bijvoeglijke naamwoorden zie je in de volgende zin?

De geleerde professor is naar de lange bijeenkomst geweest.

"Ik zag twee vliegen vliegen."
Hoeveel werkwoorden staan in deze zin?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Welke woordsoort mist in de volgende zin:
Door de storm zijn veel [...] verwoest.

1. lidwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. werkwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

Welke woordsoort mist in de zin:
Mijn [...] buurman maakt 's avonds heel veel lawaai.

1. lidwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. werkwoord
4. bijvoeglijk naamwoord