Stappenplan ontleden

• Nederlands
• Voortgezet speciaal onderwijs

Ontleden

welke zinsdelen ken je?

Stappenplan zinsdelen benoemen

1. Zoek de PV (let op scheidbare ww en wederkerende ww)
2. Zet zinsdeelstrepen
3. Zoek het Onderwerp = Wie (Wat) + PV?
4. Zoek het WG: Alle WW (let op: te/aan het + WG/WU)

Hij wast de borden nogal slordig af.
PV = ?

1. wast
2. wast af

De jongen bemoeit zich met alles!
zich =?

1. onderdeel PV/WG
2. LV

Hij stond in vuur en vlam voor het meisje.
WG of WG/WU?

1. WG
2. WG/WU

4B Zoek het NG

1. Is er WW-deel: met koppelwerkwoord: zijn, worden, blijven, blijken, schijnen, heten dunken, voorkomen?
2. Is er een Naamwoordelijk Deel (met een zn/bn , dat een eigenschap van het onderwerp noemt)? 

Hij is scheikundeleraar geworden.
WG of NG?

1. WG
2. NG

Die aardige leerling is in de tuin.
WG of NG?

1. WG
2. NG

Vervolg stappenplan

5. Zoek het LV: Wat(Wie) + WG + O?

6. Zoek het MV: Aan (Voor) Wie + WG + 0?

7. Bijwoordelijke Bepaling (BB)

Alle zinsdelen die je overhoudt. Ze geven antwoord op vragen als waar? wanneer? waarom? hoe? met wie?

Gisteren ging hij op de fiets naar de bakker met zijn vriendinnetje

Die aardige mevrouw geeft de jongen een ijsje.
LV=? MV =?

1. LV= een ijsje MV = die aardige mevrouw
2. LV = die aardige mevrouw MV = de jongen
3. LV = de jongen MV= een ijsje
4. LV = een ijsje MV = de jongen

Voeg een BB toe aan de vorige zin:
Die aardige mevrouw geeft de jongen een ijsje.

Voorzetsel Voorwerp (VV)

Een VV komt voor bij een werkwoord met een vast voorzetsel:

twijfelen aan, rekenen op, verlangen naar, hopen op.

Het VV begint met het voorzetsel.

Hij twijfelt aan zijn verstand

Zij hoopt op verbetering

Is het zinsdeel tussen haakjes
een voorzetselvoorwerp?

Hij is dol [op ijs]?

1. ja
2. nee

Bevat deze zin een voorzetselvoorwerp?

De oppas wachtte op het schoolplein op haar oppaskinderen.

1. Nee, de zin bevat geen voorzetselvoorwerp.
2. Ja, de zin bevat één voorzetselvoorwerp.
3. Ja, de zin bevat twee voorzetselvoorwerpen.

Ontleed de oefenzinnen.

1. Ik heb gisteren voor mijn moeder een brief geschreven.

2. Wie belden de jarige Pieter op?

3. Hij vergist zich helaas heel vaak in de tijd.

4. Wast dat meisje zich niet met zeep?

5. De jongen van hiernaast blijkt heel aardig te zijn in zijn vrije tijd.

6. Hij raakte gisteren volledig de kluts kwijt tijdens wiskunde.

7. Dat slimme meisje is in de vakantie naar Rome geweest.

Ontleed de oefenzinnen.

1. Wat is hij vergeten te doen in de kerstvakantie?

2. Dat katje schijnt heel fel te zijn.

3. Met die opmerking heb je een enorme flater geslagen.

4. De lamp schijnt heel fel in mijn gezicht.

5. Is zij verhuisd naar Australië?

Ontleed de oefenzinnen.

1. Mensen verlangen naar wat schaduw.

2. Aan de eerlijkheid van Job hoef je niet te twijfelen.

3. Zou zij ook van dat Italiaanse ijs houden?

4. Hij wachtte op haar op het station.

5. De verliezer schikte zich teleurgesteld in zijn lot.

Ontleed de oefenzinnen.

6. Over de nieuwe maatregelen laten wij ons niet uit.

7. Voor de bliksem was ik vroeger nogal bang.

8. Zij zijn heel blij met de geboorte van hun dochtertje.

9. De voorzitter reikte haar gisteren de prijs uit op televisie.

10. Tijdens de wedstrijd ergerden de spelers zich aan de spreekkoren.

Samengestelde zinnen

Enkelvoudige zin: een zin met één PV

Samengestelde zin: een zin met meerdere PV's

HZ: O en PV staan naast elkaar; kan (in principe) geen zinsdeel tussen.

BZ: Tussen  O en PV kan niet staan.
BZ: kan vervangen worden door één woord.

HZ + HZ: verbonden met nevenschikkend voegwoord: 

dus, want, of, en maar (dwoem)

HZ+BZ: verbonden met onderschikkend voegwoord:

toen, doordat, omdat, dat, zodat, als, zoals, indien, terwijl etc.

2a [Mijn moeder heeft me straf gegeven,] want
2b [ik was een uur te laat thuis.]

1. Zin 2a en 2b zijn beide hoofdzinnen.
2. Zin 2a en 2b zijn beide bijzinnen.
3. Zin 2a is een hoofdzin; zin 2b een bijzin.
4. Zin 2a is een bijzin; zin 2b een hoofdzin.

Wat is de hoofdzin?

Omdat het bleef regenen, werd het kampioenschap afgelast.

1. omdat het bleef regenen
2. werd het kampioenschap afgelast
3. er zijn 2 bijzinnen
4. er zijn 2 hoofdzinnen

Welke onderdelen?
Jan heeft goed geleerd, waardoor hij een goed cijfer zal behalen.

1. Hoofdzin + Hoofdzin
2. Bijzin + Hoofdzin
3. Hoofdzin + Bijzin
4. Bijzin + Bijzin

Welke onderdelen?
Toen ik naar huis ging, regende het ontzettend hard, waardoor ik nat werd.

1. Hoofdzin + hoofdzin + Hoofdzin
2. Hoofdzin + Hoofdzin + Bijzin
3. Bijzin + Hoofdzin + Bijzin
4. Bijzin + Bijzin + Hoofdzin

Maak opdracht 2 blz. 30

Soorten bijzinnen

Onderwerpszin

(Naamwoordelijk) gezegdezin

Lijdendvoorwerpszin

Meewerkendvoorwerpszin

Voorzetselvoorwerpszin

Bijwoordelijke bijzin

Stappenplan ontleden van samengestelde zinnen

1. Onderstreep de HZ en de BZ (of meerdere).

2. Vervang de BZ door één woord.

3. Ontleed de HZ met dat ene woord en benoem dan de BZ.

In welke zin staat een voorzetselvoorwerpszin?

1. Hoewel ze te laat waren, werd hun niet de toegang ontzegd.
2. Eindelijk is hij arts geworden, wat hij altijd al heeft willen zijn.
3. Ik kan niet geloven dat Jolien en Bas uit elkaar zijn.
4. Helaas hebben ze geen rekening gehouden met wat de site heeft gemeld.

In welke zin staat een meewerkendvoorwerpszin?

1. Degenen die vrijwillig meewerken, krijgen een vrijkaartje.
2. De organisator geeft een vrijkaartje aan de vrijwilligers.
3. Degenen die vrijwillig meewerken, geeft de organisator een vrijkaartje.

Dat hij de bus mist, gebeurt dagelijks.
Wat is de functie van de bijzin?

1. onderwerpszin
2. lijdendvoorwerpszin
3. (naamwoordelijk) gezegdezin
4. bijwoordelijke bijzin

Maak opdracht 3 

oefenzinnen blz. 30/31