Hoofdstuk 2 cellen 2.3 celmembranen en transport

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Celmembranen en transport

Hoofdstuk 2, paragraaf 2.3

Vandaag

• Herhaling transport over de cel
• Uitleg transport van water (osmose)
• Op onderzoek uit... 

Vetten

Onderdeel celmembraan

Celmembraan

Fosfolipiden

Transporteiwitten

Laten we kijken naar een spiercel

Laten we kijken naar een spiercel

Kunnen samentrekken, kleiner en dikker worden door eiwitten in de cellen

Wat heeft een spiercel nodig?

Wat heeft een spiercel nodig?

• Zuurstof 
• Koolstofdioxide (uit de cel)
• Glucose voor energie
• Natrium en Calcium voor contractie
• Vetten om celmembraan op te bouwen en als energiebron
• Aminozuren voor opbouw eiwitten
• Water 

Verschillende manieren om dit te transporteren

transport

• passief transport: diffusie, water, zuurstof, koolstofdioxide
• actief transport: geladen deeltjes (ionen), grotere moleculen
• gefaciliteerd transport: type actief transport
• endocytose: transport via membraanblaasjes de cel in
• exocytose: transport via membraanblaasje de cel uit

Maak werkblad

transport van water, een verhaal apart

Belangrijk proces in het lichaam van dieren/planten = OSMOSE

Osmose = diffusie van water door een semipermeabel membraan. Waarbij water verplaatst van een locatie met weinig opgeloste stoffen naar een plek met veel opgeloste stoffen. 

hypotonische oplossing

isotonische oplossing

hypertonische oplossing

Osmose in ons lichaam

met osmose reguleren we o.a bloeddruk, blijven we gehydrateert. Het houdt water en opgeloste stoffen in balans. 

Bij diabetes gaat er iets mis

Osmose bij planten

osmotische waarde

• hypertonisch : hogere concentratie opgeloste stoffen ten opzichte van een andere oplossing
• isotonisch: dezelfde concentratie opgeloste stoffen als een andere oplossing
• hypotonisch: lagere concentratie opgeloste stoffen ten opzichte van een andere oplossing

Wat is osmose?

1. Het passeren van een stof, bijv. zuurstof
2. Het passeren van een stof, bijv. water
3. Het passeren van de stoffen zuurstof en water
4. Het passeren van opgeloste stoffen

Hoe zat dat ook alweer met osmose? Dat is verplaatsing van...

1. water van een plek met een hoge naar een lage concentratie opgeloste deeltjes
2. water van een plek met een lage naar een hoge concentratie opgeloste deeltjes
3. stoffen van een plek met een hoge naar een lage concentratie
4. stoffen van een plek met een lage naar een hoge concentratie

Waar in een plantencel zit de vloeistof waar osmose vooral plaatsvind?

1. cytoplasma
2. celkern
3. vacuole
4. celmembraan

Een plantencel wordt in een hypertonische oplossing gelegd. Wat gebeurt er met deze cel?

1. de cel krimpt
2. de cel zwelt op
3. de cel verandert niet van vorm

Op onderzoek uit

Strooizout brengt schade aan planten. Ze worden bruin, dor en groeien niet meer goed. 

Hoe kan dat?

Planten passen zich bij kleine hoeveelheden aan. 

Hoe doen ze dat? 

Sommige planten profiteren van ons strooizout

Deens Lepelblad

Zilte rus

Ik vraag me af

• Wat gebeurt er op celniveau als een plant aan hoge zoutconcentraties wordt blootgesteld?
• Welke specifieke mechanismen gebruiken planten om zich aan te passen aan zoutstress?

• Wat voor mechanismen hebben zoutplanten?

Passief

Actief

Kost energie

Zonder energie

Diffusie

Osmose

+ naar -

Sleep de begrippen naar het juiste vak.

actief transport

passief transport

Kost geen energie

Kost energie

Endocytose

Exocytose

Diffusie

Osmose

Drie reageerbuizen worden gevuld met oplossingen van keukenzout (NaCl) van verschillende concentraties. Buis 1 bevat een 0,1% NaCl-oplossing, buis 2 bevat een 0,9% NaCl-oplossing en buis 3 bevat een 1,5% NaCl-oplossing. In elk van deze buizen wordt een stukje van hetzelfde verse dierlijke weefsel ondergedompeld. De stukjes weefsel zijn allemaal even groot en rood van kleur. Voordat ze in de buizen zijn gedaan, zijn ze eerst goed afgespoeld totdat ze geen kleurstof meer afgeven. Na een half uur wordt het experiment beëindigd. De oplossing in buis 1 is licht rood geworden. De oplossingen in buis 2 en 3 zijn kleurloos gebleven.
Wat is de juiste verklaring voor het licht rood worden van de oplossing in buis 1?

1. De celwanden zijn kapot gegaan omdat de omgeving hypertonisch was
2. De cellen in het weefsel zijn kleiner geworden omdat er water uit de cel is gegaan.
3. In de cellen zijn (rode) chromoplasten ontstaan
4. De cellen zijn gesprongen omdat ze water hebben opgenomen.