Les 33 - Herhaling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Laatste les voor de toetsweek

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van de les: 

- welke verschillende literaire vormen er zijn in middeleeuwen en renaissance; 

- wat de kenmerken van deze literaire vormen zijn. 

Middeleeuwen

Literaire vormen in de middeleeuwens:

- Ridderroman (voorhoofs en hoofs) 

- Ballade

- Fabel

- Legende

- Toneel

De ridderroman

Voorhoofs	Hoofs
- Karel de Grote (epische concentratie) - Dappere ridders; veel bloedvergieten - Trouw aan leenheer en God - Vrouw speelt een ondergeschikte rol	- Ridders zijn rechtvaardig, hulpvaardig en hoffelijk - Ridder gaat op zoek naar het hart van de geliefde, het geheim van zijn afkomst of om de koning een dienst te bewijzen. - De omgangsvormen zijn verfijnd

Ballade

De ballade is een verhalend gedicht. 

- Bij de ballade is er sprake van een sprongsgewijze verteltrant; 

- In de ballade vinden we veel rijm en herhalingen; 

- In de ballade worden tragische gebeurtenissen in korte strofen verteld. 

Fabel

- Een fabel is een dierenverhaal met een diepere betekenis; 

- Dieren krijgen eigenschappen van mensen (zowel positief als negatief); 

- Vaak wordt de spot gedreven met hoogwaardigheidsbekleders of maatschappelijke omstandigheden. 

Legende

- Godsdienstig verhaal dat niet op de werkelijkheid berust; 

- Centrale rol voor Jezus, Maria of heilige voorwerpen; 

- Mondeling overgeleverd; 

- De heilige uit het verhaal verricht wonderen.

Toneel

Vroege middeleeuwen	Late middeleeuwen
- Toneel was geestelijk van aard - Priesters droegen sketches op - Toneel vond in of voor de kerk plaats - Er werd voorgedaan hoe je vroom leefde - Goddelijke tussenkomst zorgde voor wonderen	- Er kwamen steeds meer wereldlijke elementen - Toneel werd door burgers opgevoerd - Toneel vond plaats op het marktplein - Eerst een van de abele spelen, daarna een blijspel

Renaissance

- Literaire grondslag

- Emblematiek

- Het sonnet

- De komedie

- De tragedie

Literaire grondslag

- Over het algemeen is alle literatuur uit de renaissance gebaseerd op klassieke teksten. Dit gebeurde volgens de volgende principes: 

Fase 1: Translatio (letterlijke vertaling) 

Fase 2: Imitatio (nadoen: aanpassing naar eigen plaats en tijd) 

Fase 3: Aemulatio (overtreffen: het toevoegen van betekenisvolle elementen) 

Emblematiek

- Bij een embleem is sprake van een kort gedicht (subscriptio), het onderwerp (motto) en een plaatje (pictura). 

- Het is ontstaan in Italië door Andrea Alciato, die een bundel epigrammen had geschreven. De uitgever had er buiten zijn medeweten om plaatjes bij geplaatst. 

- De pictura geeft uitleg bij de subscriptio en het motto. 

Sonnet

- Sonnet is een gedicht van veertien regels; 

- De eerste twee strofes zijn kwatrijnen, de laatste twee terzetten; 

- In het sonnet vindt een volta, wending of chûte plaats (meestal na het octaaf)

- Bijzondere vorm is het Petrarca-sonnet (Canzoniere) 

Komedie (klassiek blijspel) 

- In de proloog wordt de beginsituatie geschetst; 

- Het leven wordt op een geestige manier onder de loep genomen;  

- Karaktereigenschappen worden karikaturaal uitvergroot; 

- Misverstanden leiden tot komische situaties; 

- Er wordt altijd afgesloten met een happy end (bruiloft en/of geboorte); 

- Het klassiek blijspel bevat vijf bedrijven. 

Tragedie (klassiek drama) 

- Vooraanstaand persoon verliest de strijd tegen hogere machten; 

- Schrijver houdt zich aan eenheden van tijd, plaats en handeling; 

- Deus ex machina;

- Reien tussen de bedrijven door; 

- Vijf bedrijven

Toetsstof

Literatuurgeschiedenis middeleeuwen

Literatuurgeschiedenis renaissance

Verhaalanalyse

Poëzieanalyse

Karel ende Elegast