Thema 8 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Thema 8 Gedrag

Tip

Maak aantekeningen tijdens de uitleg. Hierdoor onthoud je de stof veel beter en heb je thuis minder werk.

8.1 Wat is gedrag?

Hoe ontstaat gedrag?

• Gedrag is alles wat mensen of dieren doen, ook slapen is gedrag.
  

• Bij gedrag reageer je op prikkels. Prikkels zijn veranderingen in je omgeving (uitwendige prikkels) of in je lichaam (inwendige prikkels).

Hoe ontstaat gedrag?

• Inwendige prikkels: bijvoorbeeld honger, dorst, pijn, angst en slaperigheid.

• Uitwendige prikkels: bijvoorbeeld het zien van de voerbak.

• Gedrag ontstaat doordat we reageren op deze prikkels.

Gedrag

Gedrag bestaat uit een aantal handelingen

Gedragsketen: als gedrag ontstaat uit een serie handelingen in vaste volgorde

Drempelwaarde en motivatie

• Mensen en dieren reageren niet altijd op prikkels.

Daarvoor zijn twee oorzaken:

1. De sterkte van de prikkel is lager dan de drempelwaarde (de minimale sterkte om een impuls naar de hersenen te sturen).

2. De motivatie (de wil) om te reageren is klein.

Motivatie = bereidheid voor het verrichten van bepaald gedrag. 

Een inwendige prikkel (bijv. honger) wordt vaak een motivatie genoemd. 

Bij een hond die geen honger heeft is de motivatie om te eten laag.

8.2 Oorzaken van gedrag

Altijd dezelfde reactie

• Mensen en dieren zenden zelf ook prikkels uit, dit noemen we een signaal. De reactie op een signaal noem je een respons.

• Op sommige signalen komt altijd dezelfde respons. Zo'n signaal noemen we een sleutelprikkel.

Op de volgende dia's zie je enkele voorbeelden.

Sleutelprikkels

Sleutelprikkel = prikkel die een bepalende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag.

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel = prikkel die sterker respons veroorzaakt dan de normale sleutelprikkel

Dreiggedrag

• De rode buik van een mannetjes stekelbaars is een uitwendige prikkel voor een ander mannetje.

• Het andere mannetje zal hier altijd hetzelfde op reageren, namelijk met dreiggedrag

(weg jij!). De rode buik is dus een sleutelprikkel.

Spergedrag

• Hiernaast zie je jonge vogeltjes. De opengesperde bekjes met de feloranje binnenkant, is een uitwendige prikkel voor de ouders. De ouders zullen de jongen gaan voeren.

• De schaduw van de ouders boven het nest, is voor de jongen de sleutelprikkel om dit spergedrag te vetonen.

Verzorggedrag

• Een klein kind heeft grote ogen, bolle wangen en een korte kin. Een puppy heeft grote ogen en een korte snuit. Dit zorgt voor een 'rond hoofd'. 

• Zo'n rond hoofd bij jonge dieren, baby's en kinderen is voor ouders de sleutelprikkel om over te gaan op verzorggedrag. Deze jonge dieren, baby's en kinderen hebben verzorging nodig.

Consumentengedrag

Consumentengedrag = Gedrag van mensen die producten kopen

Reclames gebruiken sleutelprikkels en supranormale prikkels om mensen over te halen product te kopen

Bij mensen

Sleutelprikkel	Supranormaleprikkel
Kleur van lippen	Rode lippen
Lange benen	Op hakken lopen
Brede schouders	Gespierde mannen

8.3 Aangeboren of aangeleerd gedrag

Gedrag

combinatie van: 

erfelijke factoren                                    leerprocessen

     aangeboren gedrag                             aangeleerd gedrag

Bij dieren ook wel                                                                      

 het instinct genoemd                                                                      

00:40

Is het piepen van de kuikens aangeboren of aangeleerd gedrag?

1. aangeboren gedrag
2. aangeleerd gedrag

01:05

Wat is inprenting, denk je?

leerproces: inprenting 

Een korte periode (de gevoelige periode) waarin bepaalt gedrag wordt geleerd. 

Bijvoorbeeld het herkennen van je ouders. 

leerproces: conditionering

Aanleren van gedrag door een beloning of straf. 

nieuw verband wordt aangeleerd 

nieuw gedrag wordt aangeleerd 

leerproces: gewenning

Een reactie op een prikkel wordt aan- of afgeleerd
door de prikkel te herhalen.

leerproces: trial and error

proefondervindelijk leren:

leren door toevallige ontdekkingen. 

Youtube
Thorndikes Puzzle box

Zebrarups eet Sint Jakobskruid. 

Vogels vinden hem niet lekker

8.4 Sociaal gedrag

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.

Bij sociaal gedrag is het gedrag van het ene individu een prikkel voor een ander individu.

Dit gedrag kan een houding, een geluid, een kleur, een geur of een gebaar zijn.

Paringsgedrag

Baltsgedrag

• Gedrag om partner aan te trekken en te motiveren voor paring

Territoriumgedrag

Territorium 

• gebied rond de nestplaats

Territoriumgedrag 

• gedrag om het territorium af te bakenen en te verdedigen tegen indringers

Dreig/ Imponeergedrag

Gedrag waarin een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt. 

Voedingsgedrag

Al het gedrag dat dieren vertonen rondom wat, wanneer en hoe ze eten.

Broedzorg

• Het verzorgen van eieren en jongen