16-10-2024: Grammatica zinsdelen: samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Aan het eind van deze week:

- weet je wat je in leerjaar 1 geleerd hebt over grammatica: zinsdelen

- kun je verschillende soorten samentrekkingen herkennen en gebruiken;

- heb je een start gemaakt aan je script/pitch.

Open je boek op bladzijde 210

Pak je schrift en schrijf mee!

Naamwoordelijk gezegde

Dit jaar / is / Job / opnieuw / klassenvertegenwoordiger / geworden.

Ik blijf toch erg bang voor clowns.

De nieuwe docent lijkt aardig te zijn.  

Naamwoordelijk gezegde: is iets (of wordt/blijft)

Werkwoordelijk gezegde: doet iets

1. Bepaal eerst of het onderwerp iets IS of iets DOET
   
2. Als het onderwerp iets IS: stel de vraag "wat + PV + ow + ww?"
   

Antwoord op die vraag = naamwoordelijk deel

3 Noteer NG: pv + [nw.deel] + overige werkwoorden 

is [klassenvertegenwoordiger] geworden

Naamwoordelijk gezegde

Dit jaar / is / Job / opnieuw / klassenvertegenwoordiger / geworden.

Naamwoordelijk gezegde bevat

• Werkwoordelijk deel: is geworden
  
• Naamwoordelijk deel: klassenvertegenwoordiger
  

• Werkwoordelijk deel: bevat alle werkwoorden uit de zin
  

Belangrijkste werkwoord = koppelwerkwoord

• Naamwoordelijk deel: bevat een zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord dat een eigenschap van het onderwerp noemt (klassenvertegenwoordiger)
  

Koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, blijken, lijken en schijnen (BoB HaD ZoVeeL WaS)

Let op: GEEN LIJDEND VOORWERP

Bijvoeglijke bepaling

Een bijvoeglijke bepaling is geen zinsdeel , maar onderdeel van een zinsdeel.

• De oude man loopt op straat

oude = bijvoeglijke bepaling bij man

• De man in de auto gaat naar huis.

in de auto = bijvoeglijke bepaling bij man

Bijvoeglijke bijzin

In een woordgroep met een zelfstandig naamwoord of een voornaamwoord als kern kunnen bijvoeglijke bepalingen staan. 

1 Deze nieuwe snelweg (zn) veroorzaakt geluidsoverlast voor omwonenden.

2 Deze snelweg (zn), die nieuw is (bijv. bijzin), veroorzaakt geluidsoverlast voor omwonenden.

In zin 1 is het onderwerp "Deze nieuwe snelweg". Daarbinnen is nieuwe een bijvoeglijke bepaling bij de kern snelweg.

In zin 2 is het onderwerp "Deze snelweg, die nieuw is". Het zinnetje die nieuw is is binnen het onderwerp een bijvoeglijke bepaling bij de kern snelweg.

Deze bijvoeglijke bepaling is een zin. Dat zie je aan de persoonsvorm is – en heet daarom een bijvoeglijke bijzin. Dat noteer je zo:

bijv.bijzin = die nieuw is → snelweg

Een bijvoeglijke bijzin:

• zegt iets over een zelfstandig naamwoord of een voornaamwoord;
  
• is een zin en heeft dus een persoonsvorm;
  
• is geen zinsdeel, maar een zinsdeelstuk, net als een gewone bijvoeglijke bepaling.

Het meisje dat altijd veel lacht, loopt langzaam naar me toe. 

Samentrekking

Samentrekking: een woorddeel, woord of een zinsdeel wordt weggelaten, omdat het ook ergens anders in de zin voorkomt. Door (een deel van) het woord of zinsdelen weg te laten, kun je korter formuleren. 

– voor- en nadelen

– dikke en dunne sokken

– Er staan weer nieuwe films en series op Netflix.

– Voor de feestavond trekt Isolde een galajurk aan en Oumaima een broekpak.

Samentrekking

• voorwaartse samentrekking: het gemeenschappelijke woord blijft in het eerste deel van de samentrekking staan
  - een antieke lamp en een moderne
  - kerstballen en -slingers
• achterwaartse samentrekking: het gemeenschappelijke woord wordt genoemd in het laatste deel van de samentrekking en daarvoor weggelaten
  - binnen- en buitenland
  - in- en uitademen
  
  

Samentrekking

Samentrekkingen komen voor op drie niveaus:

• woordniveau: zon- en feestdagen (streepje)
  
• woordgroepsniveau: dure auto's en huizen (geen streepje)
  
• zinsniveau: Iris volleybalt op zaterdag Peter op zondag.

Lezen

Aan de slag!

§ 3 Zinsdelen: Samentrekking

bladzijde 210 en 211

Opdracht 1 t/m 4

Morgen moeten opdracht 1 en 2 af zijn. 

Klaar? LEZEN

Weet je nu:

- Wat je in leerjaar 1 hebt gehad over Grammatica: zinsdelen? 

- Wat verschillende soorten samentrekkingen zijn en hoe je deze moet gebruiken? 
- Hoe je start met je script/pitch?

Huiswerk: 

§ 1 Zinsdelen Herhaling leerjaar 2 hv

online

• Opdracht 1 t/m 7

§ 3 Zinsdelen: Samentrekking

bladzijde 210 en 211

• Opdracht 1 t/m 4