Ruimte

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 1

Ruimte

Definitie en kenmerken 

ruimte

• Het begrip ruimte heeft niet alleen betrekking op fysieke ruimtes, zoals vertrekken, plaatsen en natuur, maar ook op wat je kunt horen, ruiken en voelen, zoals een geur (spruitjeslucht) of het weer.
• De focalisatie (het punt vanwaaruit de ruimte wordt waargenomen) is sterk bepalend voor het beeld dat de lezer ervan krijgt en voor de functie van de ruimte in het verhaal.
• Het beeld van de ruimte is altijd iemands beeld (van de verteller of van een personage).
  Kan een beeld van een karakter weergeven of d.m.v. een beschrijving van bijvoorbeeld een kamer de gemoedstoestand van het focaliserende personage uitdrukken.
• Is onderdeel van de motievenstructuur.

Functie van de ruimte

1. In bepaalde literaire genres (sciencefiction, reisverhalen, historische romans) waarin de ruimte per definitie een grote rol speelt. Speelt zich af in een andere wereld dat die de lezer kent. Interessant element dat op zichzelf aandacht verdient en de handeling in gang zet of bepaalt. 
2. Kan decor vormen dat bijdraagt in sfeer waarin de gebeurtenissen zich voltrekken.
   Nachtelijke kerkhoven – spannende verhalen).
3. Ruimte kan in dienst zijn van de compositie van een verhaal. Plaats die de verschillende personages samenbrengt en de handeling op gang brengt. (Detectives, de Oriënt-Express).
4. Ruimte wordt ingezet voor een nadere karakterisering van een personage.
   Manier waarop iemand zijn kamer heeft ingericht geeft lezer beeld van iemands karaktertrekken.
5. Wanneer de ruimte bijdraagt aan de centrale betekenis van een roman (zie ook belangenruimte). Hoofdstuk De Vrieskelders in Menuet van Louis Paul Boon waarin hoofdpersoon in vrieskelder werkt. Koude, geïsoleerde omgeving waarin het personage zich heeft teruggetrokken.
6. Ruimte is niet via een personage, maar rechtstreeks gethematiseerd. Ruimte vormt een directe ondersteuning van het grond- of hoofdmotief. Streekromans (ruimtelijke tegenstelling tussen de (gevaren van de) stad en de (rust en harmonie) van het platteland.
7. Ruimte krijgt een diepere, symbolische betekenis die het thema van de roman verbeeldt. (Rood Paleis van F. Bordewijk. Oud, vervallen bordeel dat wordt gesloten en door brand wordt verwoest. Concreet verhaalniveau: huis verbeeldt de ontbinding van de levenshouding van het fin de siècle waar het in deze roman over gaat).

Definitie gemarkeerde ruimte

De ruimte valt precies te lokaliseren. 

Een ruimtebeschrijving die je precies kunt localiseren. 

Vaak in historische romans of koloniale romans. 

Een kamer op het Nassauplein in Den-Haag.

Definitie diffuse ruimte

De plaats van handeling wordt in het vage gelaten.

Als de plaatsbepaling en de ruimte vaag blijven, noem je de ruimtebeschrijving diffuus.

Dit is meestal het geval. 

Sprookjes: in een land hier ver vandaan.

Definitie belangenruimte

Er valt tussen personages en ruimte een opvallende semantische relatie te realiseren.

Als er een opvallend betekenisverband is tussen de ruimte en een personage, spreek je van belangenruimte.