Dida - taal - OA - jaar 2 - les 4 - woordenschat

• Onderwijsassistenten
• MBO
• Studiejaar 2

Les 4. Woordenschat

OA - jaar 2 - dida - taal

2022-2023

Daan van der Fange

[e-mail]

Nodig: 

Werkblad

A3, stiften en BAK/VMBO-lijst voor opdr 3

Hoe worden 'nieuwe' woorden bij jou op school aangeboden?

Welke didactiek kom je tegen?

Opdracht: Kijkvragen - wissel uit

• Welke woorden worden aangeboden? 
• Hoe vaak komen deze terug?
• Hoe biedt de leerkracht de woorden aan?

• Wat vind je sterk aan de wijze waarop de lk dit doet?

Wissel uit in twee- of drietallen en bespreek wat je allebei sterk vindt

0

Programma

• Startopdrachten
• Theorie - Woordenschat
• Theorie - De Viertakt
• Opdrachten
• Afronding

Doel

Aan het eind van de les kun je:

• benoemen uit welke stappen de Viertakt bestaat en deze kunnen toepassen

Lessenserie

1. Algemene taalontwikkeling

2. Interactief taalonderwijs

3. NT2 

4. Woordenschat

5. Geletterdheid

5. Lezen 

6. Schrijven

7. Zaakvakken & Engels

8. Diagnostische toets

Bron: praatplaat Logo 3000

Hoe vaak moet een (onbekend) woord worden herhaald wil het beklijven?

1. 2-3
2. 4-5
3. 6-7
4. 8-9

Woordenschat

Waarom woordenschat expliciet aanbieden?

• Nieuwe woorden -  woordgeheugen ->  lange termijn geheugen
  
• Vanaf 2 jaar - woorden meerdere concepten (kinderstoel)

• Vanaf 3 jaar - relaties tussen woorden
• Netwerken in het woordgeheugen 

Waar doen kinderen allemaal woorden (en kennis) op?

Verschillen (NT2 en talige omgeving)

Niveauverschillen in taal, opleidingsniveau, interesses

• Onderschat achtergrondkennis en geletterde omgeving niet!
• Denk aan naschoolse activiteiten (musea) & journaal e.d.
• Lezen (en luisteren) ---> groot effect

Diepere woordenschat

Netwerken op het gebied van:

1. Betekenis (stoel - bank)
2. Vorm (huis - muis)
3. Synoniem (wand - handschoen)
4. Categorie (peer - appel)
5. Ervaring (kermis - muziek)

De viertakt - didactisch model

Didactisch model

1. Voorbewerken
   
2. Semantiseren -> 3 uitjes
3. Consolideren
   
4. Controleren
   

Wat weet je hier al van?

Stap 1. Voorbewerken: 

Zorg dat het brein voor dat onderwerp wordt aangesproken, zodat verbinding met al bekende woorden bij dit onderwerp straks gemakkelijker gemaakt kunnen worden. Introduceer een woord aan de hand van een grapje, een anekdote, een voorwerp enzovoort

Stap 2. semantiseren

Uitproberen: doordat kinderen actief met het woord aan de slag gaan wordt het gekoppeld aan het netwerk dat zij al beheersen. Er wordt zelfs gezegd dat de opslag van het woord pas in deze fase plaatsvindt, maar dat wordt niet door ieder onderzoek zichtbaar bevestigd.

Stel een vraag waarbij het woord actief wordt gebruik en er verbinding wordt gemaakt met hun eigen ideeën en ervaringen.

Semantiseren in de praktijk 7 min!!

Uitbeelden: gebaren, aanwijzen, voordoen, uitspelen, laten ervaren

Uitleggen: vertellen, verduidelijken

Uitbreiden: koppelen aan andere woorden die betekenisverbindingen hebben met het woord

Uitproberen: basiskennis opbouwen aan de hand van een interactieve activiteit. Stel een actieve verwerkingsvraag

Stap 3. Consolideren

Ga door met consolideren totdat de kinderen het woord kennen

Veel, gevarieerd en speels herhalen (7 keer)

Bij het consolideren zijn de woorden zichtbaar in de klas aanwezig

Gebruik korte en snelle werkvormen om de woorden te oefenen

Stap 4. Controleren. 

Houd oren en ogen open om te zien in hoeverre leerlingen de woorden begrijpen (controleren van de passieve woordkennis) en kunnen gebruiken (controleren van actieve woordkennis).

Geef kinderen kleine opdrachtjes tussendoor.

Verwerk de woorden in een toneelstuk voor de weeksluiting.

Taalmethodes voorzien wellicht van een toetsonderdeel. 

Voorbewerken

Introduceer a.d.h.v.

• grapje of anekdote
• voorwerp
• toneelstukje
• filmpje

Wat is belangrijk?

Hoe deed de leerkracht van het filmpje dat?

Hoe zou jij dit doen bij een woord rechtsboven?

Bron: Logo 3000

Zorg dat het brein voor dat onderwerp wordt aangesproken, zodat verbinding met al bekende woorden bij dit onderwerp straks gemakkelijker gemaakt kunnen worden.

Semantiseren

• Uitbeelden
• Uitleggen
• Uitbreiden

Hoe zou je de uitjes bij de woorden uit de spin toepassen? Schrijf het op.

Bron: Logo 3000

Uitbeelden: gebaren, aanwijzen, voordoen, uitspelen, laten ervaren

Uitleggen: vertellen, verduidelijken

Uitbreiden: koppelen aan andere woorden die betekenisverbindingen hebben met het woord

Uitproberen: basiskennis opbouwen aan de hand van een interactieve activiteit. Stel een actieve verwerkingsvraag

Non-verbaal

Een voorwerp laten zien

Essentiële kenmerken laten ervaren

Een begrip voordoen of uitbeelden

Verbaal

Een omschrijving geven

Onderbrengen bij een klasse

Een voorbeeld geven

Verwoorden van essentiële kenmerken

Relateren aan al aanwezige begrippen

Een synoniem geven

Een tegenstelling geven

Vertalen in eigen taal

Welk model is dit?

1. De spin/ woordweb
2. De woordkast
3. De woordtrap
4. De paraplu

Welk model is dit?

1. De spin/ woordweb
2. De woordkast
3. De woordtrap
4. De paraplu

Consolideren (en controleren)

• Herhaal veel, gevarieerd en speels (7 keer) 
• Woorden zichtbaar in de klas
• Zet korte en snelle werkvormen in om te oefenen met de woorden

Tips Weerwoord Kentalis

Welke ideeën hebben jullie?

Als ze straks zelf niet met ideetjes komen: 

In het rijgverhaal vult iedereen een zin aan. Als iedereen geweest is moeten de vijf woorden in de goede context aan bod zijn geweest. Je krijgt de leukste verhalen!

Ik heb duidelijk meegegeven dat de consolideeroefeningen moeten verlopen van passief naar actief. Eerste aanbod alleen een passieve verwerkingsopdracht.

(Beeld)woordenboek

Een woordenhoek door kinderen gemaakt

Spellen

Rijgverhaal

Verboden woord

Viervragenspel

Hints

Mix en koppel

Consolideerspellen

Kijkopdracht

Zoek een filmpje op internet over de viertakt en bekijk/beluister deze goed (leraar24/YouTube).

Beschrijf per fase van het didactisch model wat de leerkracht doet.

Voorbewerken

Semantiseren -> 3 uitjes

Consolideren

Controleren

Opdracht - lesactiviteit

• Zoek enkele woorden (die bij elkaar horen) uit de Bak- of VMBO-lijst
• Bedenk in tweetallen een lesactiviteit volgens de Viertakt
• Gebruik evt. woordclusters
• Teken het uit op A3
• Na 15 minuten delen 

Maak een foto van het eindresultaat

Selectie van woorden

Streeflijsten: woorden die elk kind moet kennen

• BAK-lijst kleuters
• Basislijst-schooltaalwoorden-vmbo
• Nut, frequentie en context

Hoe worden woorden geselecteerd en aangeboden? 

1. Kies alleen woorden die kinderen nog niet kennen en wel moeten leren.

2. Let op de criteria, 'frequentie', 'nut' en 'pregnante context'. 

3. Kies woorden niet los, maar met de gedachte aan netwerkopbouw.

Afronding

Welke inzichten heb je opgedaan?

Welke ideeën heb je nu?
Doelen behaald?

Doelen

• benoemen uit welke stappen de Viertakt bestaat en deze toe kunnen passen

Volgende week

Geletterdheid