§1.3 Gedrag Nectar 4 Havo Conditioneren

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Gedrag 

Gedrag

Alle waarneembare activiteiten van een dier of een mens.

Bewegingen

Geluiden

Van kleur veranderen

Vloeistoffen/geurstoffen afscheiden

Lichaamshouding handhaven

Is de beweging van deze plant gedrag?

1. Ja
2. Nee

Handeling, systeem, keten

mond open doen

kraan dicht doen

tandenborstel pakken

naar wastafel gaan

kraan open doen

tandpastatube pakken

in tube knijpen

Mond open doen

tandenborstel pakken

tandpastatube pakken

in tube knijpen

borstel heen en weer bewegen over tanden

kraan aandoen

kraan uitdoen

beker pakken

Water in mond doen

Voorbeelden gedragssystemen

Fourageren (eten zoeken)

Uiterlijke verzorging

Balts / bronst (partner aantrekken)

Broedzorg

Onderzoeken

Spelen

Verzoening

Waar denk je aan bij gedrag

Wat is gedrag?

Alles wat een mens of dier doet of nalaat

1.1 Communicatie

rangorde

signalen zijn belangrijk voor het bepalen van de rangorde = de positie binnen de groep 

taakverdeling hierdoor makkelijker

Ritueel gedrag

* tussen soortgenoten

* signalen en daaropvolgend gedrag in min of meer vaste        volgorde, om spanning te verminderen

Ritueel gedrag

Baltsgedrag -> ritueel gedrag bestaande uit signalen als voorbereiding op paring

Sommige soorten hebben paringsdans

Dreiggedrag -> mannetjes die elkaar ontmoeten of elkaars territorium binnendringen; aggressieve houding. Bedoeld om gevecht te voorkomen

 Territorium

• Territorium --> voedsel en ruimte om nakomelingen groot te
    brengen.
• Geluidssignalen
• Geursignalen

1.2 Prikkels

Prikkels

Een prikkel is informatie over een verandering in je omgeving. Die verandering kan een reactie bij je oproepen.

• Als de informatie over een verandering uit je lichaam komt, gaat het om een inwendige prikkel.
• Als het informatie is over een verandering buiten je lichaam, dan is het een uitwendige prikkel.

• De respons is de manier waarop je reageert op de prikkel.
  

Prikkels

• Een sleutelprikkel is een prikkel die altijd hetzelfde gedrag als gevolg heeft.
• Een supernormale prikkel is een prikkel  waarop een sterke reactie volgt bijv. bij reclames. 

Drempelwaarde

Aangeboren of aangeleerd?

Aangeboren = gedrag dat een dier vertoont zonder dat het dit heeft kunnen leren van een ouder/ ander dier.

Voorbeeld: drinken bij de moeder

Aangeboren gedrag kun je niet afleren.

Aangeleerd = gedrag dat je bijleert gedurende je leven. 

Gedrag is een combinatie van beiden (zowel aangeboren als aangeleerd).

1.3 Functies van gedrag

Tegengestelde gedragssystemen

- vluchtgedrag --> gedrag dat ontstaat als er gevaar dreigt 

- aanvalsgedrag --> gedrag 

-conflictgedrag --> Gedrag dat is samengesteld uit handelingen van twee of meer gedragssystemen.

Tegengestelde gedragssystemen

-ambivalent gedrag --> als beide gedragssystemen even sterk zijn en ze elkaar afwisselen.

-overspronggedrag --> random gedrag bij een mens of dier dat ontstaat door een  conflict van twee gedragssystemen.

-omgericht gedrag -->  gedrag dat een dier of mens richt op een derde deelnemer die helemaal niets met het conflict te maken heeft.

Aan de slag 

Opdracht 37 -38 - 39 - 40

functioneel leren

klassieke conditionering = leggen van verband tussen 2 verschillende prikkels (schoolbel = tas inpakken)

operant conditionering = gedrag straffen (gedrag neemt af) of belonen (gedrag neemt toe)

 Aan de slag - opdr leerdoel 8 pdr 42, 43 , 44, 45,  46 (!), 47 (!)

Denk ook aan dierenwelzijn   Bears in Mind

biologiepagina.nl

1.4 Gedragsonderzoek

Waar denk je aan bij gedrag

Ethogram

Lijst van handelingen

afkorting

objectieve beschrijving

blz 109 afb 25

Omschrijf het gedrag van
deze gorilla.

Protocol

tijdschema

handelingen per tijdseenheid

vaak per 5 of 10 seconden

intensief!

Wat kun je hiermee onderzoeken?

Hoe vaak? (protocol)

Wat? (ethogram)

Protocol

Gedrag

- gedrag bestaat uit verschillende gedragselementen.

- gedragselementen in een volgorde vormen samen een gedragsketen.

- gedragsketens vormen samen een gedragssysteem.

- gedragssystemen vormen samen het gedrag.

Onderzoek

wetenschappelijk onderzoek

- onderzoeksvraag

- protocollen

- een factor

- conclusie

1.5 Ontwikkeling van gedrag

Ontwikkeling van gedrag

- babytijd

• reflexen
• bewust gedrag

-kindertijd 

• speelgedrag
• gevoelige periode
• inprenten

Ontwikkeling van gedrag

andere manieren van leren:

• imitatie 
• oefenen
• inzicht
• trial and error
• gewenning

biologiepagina.nl