NN H2 Havo - Grammatica WS: Koppelwerkwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 2

Lesdoel

Je leert wat een koppelwerkwoord is.

(herhaling H2 grammatica ZD - NG)

Je leert wat een hulpwerkwoord is.

drie soorten werkwoorden

Om te begrijpen wat een koppelwerkwoord is en een hulpwerkwoord is, moet je de drie verschillende werkwoorden (woordsoorten) kennen/herkennen. Daarom nemen we ze alle drie door:

Zelfstandig werkwoord (ZWW)

• Een zelfstandig werkwoord is het belangrijkste werkwoord in de zin.
• Een zelfstandig werkwoord geeft een handeling aan: wat iemand doet of wat iemand overkomt
• Er staat altijd maar één zelfstandig werkwoord in een zin!

• Heeft een zin maar één werkwoord? Dan is het altijd een zelfstandig werkwoord.

Zelfstandig werkwoord (2)

- een zin kan niet zonder een zelfstandig werkwoord (zww)

- als een zelfstandig werkwoord weggelaten wordt in een zin, dan klopt de zin niet meer

- zelfstandige werkwoorden kun je niet weglaten in een zin

- hulpwerkwoorden kun je wel weglaten in een zin

Hulpwerkwoord (HWW)

- Hulpwerkwoorden komen voor in elke zin met meer dan 1 werkwoord.

- Ze helpen om het gezegde van een zin te maken. 

(gezegde = alle werkwoorden in een zin)

Hulpwerkwoord (HWW): voorbeelden

- hebben, zijn (hww's van tijd)

- kunnen, willen, zullen, mogen, moeten, hoeven (hww's van modaliteit --> wijze, manier)

-  zijn, worden (hww's van lijdende vorm --> iemand wordt door, iemand is door)

Hulpwerkwoord (HWW): voorbeelden

- gaan, blijven, zijn, zitten, lopen, hangen, staan.(hww's van aspecten --> 

ze drukken bijvoorbeeld het begin, de voortgang, de voltooiing of het resultaat uit van de handeling die door het werkwoord wordt uitgedrukt)

koppelwerkwoord 

Een koppelwerkwoord (kww) staat altijd in een naamwoordelijk gezegde. Het koppelt het onderwerp aan een naamwoordelijk deel.

In een naamwoordelijk gezegde staat maar één koppelwerkwoord; eventuele andere werkwoorden zijn hulpwerkwoorden.

kww voorbeeld

Hij wordt vast zanger.

Naamwoordelijk gezegde = wordt zanger

Worden, zijn en blijven zijn de belangrijkste koppelwerkwoorden.

Alle koppelwerkwoorden

zijn, worden

blijven, blijken, lijken, schijnen

heten, dunken, voorkomen

Deze 9 uit het hoofd leren!

Alle koppelwerkwoorden

zijn: Ik ben blij

worden: Jij wordt 13 jaar

blijven: De wedstrijd blijft spannend. —> ‘Blijft’ koppelt ‘de wedstrijd’ aan ‘spannend’.

blijken: 

Lijken: De soep lijkt klaar

, heten, dunken,

voorkomen

Alle koppelwerkwoorden

schijnen: Onze juf schijnt ziek te zijn. --> Zijn is hier het zww

heten:

dunken: Milo dunkt me een aardig persoon.

( In deze zin betekent 'dunken' hetzelfde als 'lijken'. -->  Milo lijkt me...)

voorkomen: In Afrika komen nog olifanten voor. —> Hier betekent ‘voorkomen’ zoiets als ‘zich bevinden’. 

Twijfels? Een koppelwerkwoord is vervangbaar door een ander koppelwerkwoord

Als je nog twijfelt of je wel of niet met een koppelwerkwoord te maken hebt, kun je altijd controleren of je het kunt vervangen door 1 van de andere koppelwerkwoorden.

Je kunt daarvoor de koppelwerkwoorden het beste in groepjes verdelen. De woorden in die groepjes zijn onderling makkelijk te vervangen.

Twijfels? Een koppelwerkwoord is vervangbaar door een ander koppelwerkwoord

Groepje 1 voorbeelden: 

zijn  | worden

Bijvoorbeeld:

Hij is ziek. —> Hij wordt ziek.

Dirkje wordt kampioen. —> Dirkje is kampioen. 

Twijfels? Een koppelwerkwoord is vervangbaar door een ander koppelwerkwoord

Groepje 2 voorbeelden:

blijven | blijken | lijken | schijnen

Bijvoorbeeld:

Mira blijft leuk. —> Mira blijkt leuk.

Die som lijkt moeilijk —> Die som blijft moeilijk.  

Twijfels? Een koppelwerkwoord is vervangbaar door een ander koppelwerkwoord

Groepje 3

(heten) | dunken | voorkomen

Loes komt mij aardig voor. —> Loes dunkt mij aardig.

Het werkwoord ‘heten’ staat hier tussen haakjes, omdat dit werkwoord niet altijd te vervangen is. Toch mag je het blijven zien als een koppelwerkwoord.

zelfstandig werkwoord

Dus met een zelfstandig werkwoord en met een koppelwerkwoord.

Leg uit wat een zelfstandig werkwoord aangeeft.

Leg uit wat de functie is van een hulpwerkwoord.

Benoem het (de) werkwoord(en) in de volgende zin:

Jip geeft vanavond de planten water.

1. Jip
2. geeft planten
3. geeft
4. water

Benoem het onderwerp van de zin:

Jip geeft vanavond de planten water.

1. vanavond
2. Jip
3. planten
4. water

Geef aan wat het onderwerp van de zin DOET:

Jip geeft vanavond de planten water.

Maken

Lesboek blz. 60-61

Opdracht 1-2-3-4 (5 niet!)

Geef aan wat het onderwerp van de zin DOET:
(m.a.w. wat is de handeling?)

Katja schijnt met de zaklamp.

Geef aan wat het onderwerp van de zin DOET:
(m.a.w. wat is de handeling?)

Vanavond moet Ajax tegen Barcelona voetballen.

Geef aan wat het onderwerp van de zin DOET:
(m.a.w. wat is de handeling?)

Vorige week heeft de docent de toets nagekeken.

Staat er een handeling in de volgende zin?

De hond blijft de hele tijd in z'n mand liggen

1. Ja
2. Nee

Staat er een handeling in de volgende zin?

De hond blijft de rest van z'n leven kreupel.

1. Ja
2. nee

Staat er een handeling in de volgende zin?

De leerlingen waren erg moe.

1. Ja
2. Nee

DOE-zin   

Het onderwerp van de zin doet iets
--> voert een handeling uit

Ajax moet vanavond tegen Barcelona voetballen.
OW = Ajax
handeling = voetballen

ZIJN-zin:
Het onderwerp van de zin is iets

--> toestand, kenmerk, eigenschap

Ajax is de sterkste ploeg.

OW = Ajax        

maar geen handeling!

ZIJN-zin --> KWW

In een ZIJN-zin staat altijd het werkwoord zijn of een ander werkwoord dat met 'zijn' te maken heeft. Dat noem je koppelwerkwoorden.

Die werkwoorden verbinden het onderwerp van de zin met een kenmerk of een eigenschap ervan.

Ajax is  de beste ploeg.

Ajax (OW)     ----------->  de beste ploeg.

                                 is

ZIJN-zin --> KWW

Koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen

Ajax            is                 de beste ploeg

                     wordt

                     blijft

                     blijkt

                     lijkt

                     schijnt

KWW en HWW

Als er meerdere werkwoorden in een ZIJN-zin staan is er altijd maar één het koppelwerkwoord. De andere werkwoorden zijn dan hulpwerkwoorden. Zij 'ondersteunen' het KWW.

Het KWW staat dan meestal achteraan in de zin.

Ajax is altijd de beste ploeg geweest.

         hww                                            kww

DOE-zin of ZIJN-zin?
De eenden blijven lang in de vijver zwemmen

1. DOE-zin
2. ZIJN-zin

DOE-zin of ZIJN-zin?
De eenden blijven op hun plek in het park.

1. DOE-zin
2. ZIJN-zin

DOE-zin of ZIJN-zin?
De eenden blijven hongerig.

1. DOE-zin
2. ZIJN-zin

Hij lijkt een hele lieve jongen.
lijkt = KWW?

1. Ja
2. Nee

De zon schijnt de hele dag!
schijnt = KWW?

1. Ja
2. Nee

De agent wordt hard geslagen.
wordt = KWW?

1. Ja
2. Nee

De oude vrouw BLIJKT erg ziek te zijn.
Wat is BLIJKT voor woordsoort?

1. HWW
2. KWW

Hij is eindelijk verstandig geworden.
Welk woord is KWW?

1. is
2. eindelijk
3. verstandig
4. geworden

Bedenk nu zelf een zin met een KWW erin.

In hoeverre ken je nu het verschil tussen een DOE-zin en een ZIJN-zin?

😒🙁😐🙂😃

In hoeverre ken je nu het verschil tussen een HWW en een KWW?

😒🙁😐🙂😃

In hoeverre kun je een HWW en een KWW herkennen in een zin?

😒🙁😐🙂😃