Anatomie van het afweersysteem

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

Anatomie van het afweersysteem

Deel 01-07

Inhoud les

• Verschillende soorten afweer
• Immunisatie
• Ontsteking
• Lymfe
• Bloedgroepen en resus 

Lesdoel

De student kan na het volgen van deze les;

• Het verschil benoemen tussen specifieke en niet specifieke afweer
• Wat wordt verstaan onder actieve en passieve immunisatie
• Onstekingsverschijnselen
• Wat een lymfe is
• verschillende bloedgroepen

Afweersysteem

• Beschermt je lichaam tegen ziekteverwekkers zoals: 
• Bacteriën
• Virussen
• Schimmels
• Parasieten

Eerste verdedigingslinie + onderdeel van niet-specifieke afweer

• De huid (tastbaar en niet tastbaar, lage PH en huidflora).
• Het spijsverteringskanaal (enzymen in speeksel, maagzuur, darmflora).
• Tranen.
• Neusharen.
• Trilharen van de epitheelcellen in keelholte.
• Urine en flora van de vagina

Herkennen van ziekteverwekkers

• Afweersysteem kan zien of cellen/moleculen lichaamseigen of lichaamsvreemd zijn.
• Op ziekteverwekkers zijn bepaalde moleculen aanwezig: 
• Antigenen --> worden herkend als lichaamsvreemd --> zet afweer in gang.

Niet-specifieke afweer

• Aangeboren
• Verschillende witte bloedcellen vormen de interne niet-specifieke afweer (monocyten, neutrofielen, eosinofielen, basofielen, naturalkiller-cellen). 
• Witte bloedcellen vernietigen ziekteverwekkers op dezelfde manier -> zij  fagocyteren de ziekteverwekker of lichaamsvreemde cel. De witte bloedcel die dit kan noemen we een fagocyt.

Waartoe rekenen we de huid?

1. Niet-specifieke afweer
2. Eerste verdedigingslinie
3. Beide antwoorden zijn goed
4. Beide antwoorden zijn fout

De afweer van het lichaam tegen alle mogelijke ziekteverwekkers noemen we?

1. Niet-specifieke afweer
2. Specifieke afweer
3. Uitwendige afweer
4. Inwendige afweer

Specifieke afweer

• Niet aangeboren
• Ontwikkelt zich als je te maken krijgt met antigenen van ziekteverwekkers.  
• Na eerste aanval -> bereidt de specifieke afweer zich voor op een volgende aanval -> volgende aanval reageert immuunsysteem sneller en effectiever (geheugen). 
• Richt zich specifiek op 1 bepaalde ziekteverwekker. 

Hoe doet de specifieke afweer dat dan?

• Inzet dendritische cellen
• Antilichamen (immunoglobulinen) 

Dendritische cellen

• Nemen antigenen op en breken ze in kleine stukjes.
• De dendritische cel neemt daarna het antigeen mee naar het lymfe om het daar te 'presenteren' waarna een immuunreactie op gang komt.
• Zo kunnen andere afweercellen het antigeen herkennen 

Antilichaam

Beschermen je tegen ziekteverwekkers. Het antilichaam herkent en neutraliseert lichaamsvreemde eiwitten. Antilichamen worden ook wel immunoglobuline genoemd.  Binden zich aan één specifiek antigeen. 
Hoe?

• Helpen andere afweercellen bij het opnemen van antigenen.
• Maken giftige stoffen gemaakt door een bacterie, onschadelijk.
• Vallen virussen en bacteriën aan.

Hoe maakt een antilichaam een ziekteverwekker dan onschadelijk?

• Blokkeren:  Ze binden zich aan de receptoren waarmee een virus of bacterie de lichaamscel kan binnendringen. Dan blokkeren ze omdat de receptor al bezet is.
• Klonteren: De antilichamen kunnen meerdere schadelijke ziekteverwekkers tegelijk binden waardoor ze aan elkaar klonteren. 
• Onbeweeglijk maken: Door dat binden worden de schadelijke ziekteverwekkers onbeweeglijk.
• Celvernietiging: Binden zich aan het celmembraan waarna complementeiwitten de cel vernietigen. 

Wat verstaan we onder antilichaam?

1. Ziekteverwekker
2. Auto immuun ziekte
3. Immunoglobuline
4. Vaccin

Dus..

Antigeen = lichaamsvreemde stof

Antilichaam (immunoglobuline) = beschermt je tegen ziekteverwekkers door zich er aan te binden. 

Welke vorm van afweer wordt pas na de geboorte opgebouwd?

1. Aspecifieke afweer
2. Specifieke afweer
3. Mechanische afweer
4. Chemische afweer

Immunisatie

Proces waarbij het lichaam antilichamen en geheugencellen aanmaakt en dus sneller en actiever in actie komt bij een tweede contact met ziekteverwekker. 

• Actieve immunisatie
• Passieve immunisatie 

Actieve immunisatie 

Het lichaam maakt zelf antilichamen aan na contact met ziekteverwekker

• Natuurlijke actieve immunisatie: je afweerreactie komt op gang na contact schadelijke ziekteverwekker en produceert geheugencellen en antilichamen. Bij een volgend contact kan je lichaam de ziekteverwekker verweren. 
• Kunstmatige actieve immunisatie: Een dode of verzwakte ziekteverwekker wordt in je lichaam gespoten, je lichaam wordt niet ziek maar maakt wel antilichamen en geheugencellen. (vaccinatie)

Passieve immunisatie

Het lichaam krijgt antilichamen van buitenaf, er worden geen geheugencellen aangemaakt, dus de immuniteit is tijdelijk. 

• Natuurlijke passieve immunisatie: Antilichamen komen via natuurlijke weg binnen, bijvoorbeeld via moederkoek of moedermelk.
• Kunstmatige passieve immunisatie: in geval van nood (slangenbeet, beet van hond met hondsdolheid) krijgt patiënt antilichamen toegediend. 

Ontsteking

• Roodheid
• Warmte
• Pijn
• Zwelling
• Functieverlies 

Hoe?

Beschadigende huidcel geeft signaalstof af (oa histamine) die de witte bloedcel waarschuwt  -> Bepaalde witte bloedcellen geven histamine af en histamine zortgt er onder andere voor dat de bloedvaten wijder worden  waardoor doorbloeding verbeterd (roodheid+warmte) -> witte bloedcellen gaan naar ontstoken gebied -> histamine maakt haarvaten beter doorlaatbaar waardoor extra weefselvocht met afweercellen en stollingsfactoren naar het ontstekingsgebied kan lekken (veroorzaakt zwelling) 

Wat is lymfe?

Lymfe is een vloeistof waarin eiwitten, afvalstoffen en witte bloedcellen zitten. Het lymfestelsel vervoert lymfe door het lichaam, zuivert het en geeft het af aan het bloed. 

Wat is lymfe?

1. Water vermengd met bloed
2. Water dat zuurstof bevat
3. Water dat opgevangen wordt door lymfevaten.
4. Water dat voedingsstoffen bevat

Bloed en bloedgroepen

Op de rode bloedcellen zitten eiwitten die niet bij iedereen hetzelfde zijn, deze antigenen bepalen je bloedgroep. 
Er bestaan 4 bloedgroepen: AB, A, B en 0.

• Bloedgroep B heeft altijd antigeen A
• Bloedgroep A heeft altijd antigeen B
• Bloedgroep 0 is universele donor
• A kan alleen aan A of AB geven

Resus 

Resus is een bepaald antigeen op het membraam van de rode bloedcel die je erft van je ouders. 

Dus: A-postief = bloedgroep A en aanwezigheid van resus antigeen. 
Als een resus-negatieve zwangere vrouw een resus-positief kind verwacht, kan deze rhesus (D)-factor van het kind aanleiding zijn tot het vormen van antistoffen door de moeder. Tijdens de zwangerschap, maar vooral tijdens de geboorte kunnen rode bloedcellen van het kind in de bloedbaan van de moeder terechtkomen. Omdat het lichaam van de moeder deze rhesus (D)-positieve rode bloedcellen als vreemd herkent, maakt het rhesus (D)-antistoffen aan. Dit gebeurt meestal pas na de bevalling. Daarom is de kans op problemen bij het eerste kind klein.
Wanneer de moeder tijdens een vorige zwangerschap rhesus (D)-antistoffen heeft aangemaakt, blijven deze in haar bloed aanwezig en kunnen ze bij een volgende zwangerschap via de placenta in de bloedsomloop van het (ongeboren) kind komen. Hierdoor kunnen dan problemen ontstaan wanneer zij een rhesus (D)-positief kind verwacht. Deze antistoffen van de moeder breken de rode bloedcellen van het kind af en zo krijgt het bloedarmoede. 

Resus positief hebben:

1. WEL antigenen resus
2. GEEN antigenen resus