1.2 Rivieren: de invloed van de mens

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.2 Rivieren: de invloed van de mens - 1

Wat zie je hier?

VANDAAG

- dwarsprofiel van de rivier

- aanpassingen in de rivier door de mens (+ aanpassing in het stroomgebied door de mens)

- zelfstandig werken

Lesdoel: je begrijpt welke ingrepen de mens heeft gedaan in de loop én het stroomgebied van de rivier en welke gevolgen deze ingrepen hebben.

1.2 Rivieren: de invloed van de mens

Vorige lessen: natuurlijke rivieren. 

Processen: erosie, transport, sedimentatie, meanderen, vlechten

1.2 Rivieren: de invloed van de mens

Ingrepen van de mens:

1) kanaliseren door recht te trekken en toevoeging stuwen + sluizen -> bevaarbaarheid hoog

2) bedijken en toevoegen kribben -> meanderen voorkomen, vaargeul diep houden

Hoe werkt: kanaliseren

• Bochten afsnijden: hogere stroomsnelheid
• Stuwen en sluizen: regelen waterstand
  

Hoe werkt: een stuw?

Stuwen in de Maas

Hoe werkt: bedijken?

Aanleg of verzwaring van dijken.

Gevolg:

-> sedimentatie in winterbed

-> ophoging rivier

-> verhoging dijken 

Hoe werkt? een uiterwaard

Gebied tussen zomer- en winterdijk: 

Mag overstromen bij piekafvoer

gebruikt voor weiland en bijvoorbeeld campings of natuur

Bebouwen? 

geen overstromings-mogelijkheid voor de rivier

bewoners zijn dan "buitendijks"

Winterbed

Buitendijks

Zomerbed

Binnendijks

Uiterwaarde

Zomerdijk

winterdijk

Herhaling

Vul de tekst aan (gebruik 1.1 en 1.2):

In de (1)......... van de rivier is een hoge stroomsnelheid. In de (2)......... vindt veel sedimentatie plaats. Het (3).......... van een rivier is hoger in de winter dan in de zomer. Deze verschillen noemen we het (4)......... . Dijken direct langs de rivier heten (5)........., en bij hoogwater worden de (6)......... gebruikt. Het gebied dat soms kan overstromen heten de (7).......... 

Herhaling

Vul de tekst aan:

In de (1) bovenloop van de rivier is een hoge stroomsnelheid. In de (2) benedenloop vindt veel sedimentatie plaats. Het (3) debiet van een rivier is hoger in de winter dan in de zomer. Deze verschillen noemen we het (4) regiem . Dijken direct langs de rivier heten (5) zomerdijken, en bij hoogwater worden de (6) winterdijken gebruikt. Het gebied dat soms kan overstromen heten de (7) uiterwaarden

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet deze dijk?

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet deze dijk?

Winterdijk

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet deze dijk?

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet deze dijk?

Zomerdijk

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet dit gebied?

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet dit gebied?

winterbed

Dwarsprofiel van de rivier

Krib(ben)

Houdt rivier in midden van stroomgeul

houdt de rivier bevaarbaar

Meanderen wordt voorkomen

1.2 Rivieren: de invloed van de mens - 2

Lesdoel: je begrijpt welke ingrepen de mens heeft gedaan in de loop én het stroomgebied van de rivier en welke gevolgen deze ingrepen hebben.

+ start met ruimte voor de rivier

Herhaling 4.1

Debiet op z'n hoogst

Gemengde rivier

Groot verval

Bij-, zij- en hoofdrivier

Verval per km

Reliëf in het landschap

Bovenloop

Verhang

Gelijkmatig regiem

Piekafvoer

Waterscheiding

Stroomstelsel

In welke landen ligt het stroomgebied van de Rijn?

Herhaling 4.1

Herhaling 4.1

1. Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Kroatië.
2. Duitsland, Polen, Tsjechië, Oostenrijk.
3. Zwitserland, Duitsland, Nederland, Tsjechië.
4. Frankrijk, Zwitserland, Luxemburg, België.

4.2: Wat zijn 2 functies van Kribben?

4.2: Geef twee redenen waarom de bochten uit de rivier zijn gehaald

4.2: De mensen die in de Flevopolder wonen doen dit..

1. Binnendijks
2. Buitendijks

4.2 De uiterwaard bevindt zich

1. binnendijks
2. aan de rivierkant van de winterdijk
3. in het zomerbed
4. tussen de kribben

4.2 Als we meer steden bouwen, wordt de vertragingstijd

1. langer
2. korter

De vertragingstijd

De tijd die een (regen)druppel erover doet om de rivier te bereiken.

Deze tijd is lang als de druppel de bodem intrekt en in het grondwater komt en als grondwater langzaam naar de rivier stroomt.

De tijd is kort als er veel beton is en de druppel niet de grond in kan, dan stroomt het via riolering naar de rivier.

Neerslag

oppervlaktewater

infiltratie

grondwater

fossiel water

Bodemsoorten 

• Klei=afgezet door langzaam stromend water. 
• Zand=afgezet door stromend water met iets hogere stroomsnelheid.

Bodemsoorten 

• Veen  = door sedimentatie van dode plantenresten ontstaan. 

• Löss = aangevoerd door de wind en erg vruchtbaar

Oppervlaktewater

In het westen wordt, doordat grondsoorten als veen en klei er voorkomen, veel gebruik gemaakt van oppervlaktewater. Dit wordt soms gemengd met duinwater. (infiltratie)

Waarom wordt er geen grondwater gebruikt in het westen?

Het westen ligt grotendeels beneden NAP, het grondwater is te zout.

Wat deed de mens?

Ontbossen: 

• weghalen van bomen
• weilanden opofferen voor huizen

Verstenen:

• huizen bouwen
• straten aanleggen
• riolering aanleggen

Verstedelijking

Verstening/verharding = groter oppervlakte straten, wegen en bebouwing.

-> kortere vertragingstijd en piekafvoer 

Piekafvoer

Een grote hoeveelheid water in een korte tijd in de rivier

Wat is het doel van
het NK tegelwippen?