Thema 3 - Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 3

Gaswisseling en uitscheiding

BINAS tabellen 82D, 83, 85, 87A-B

Basisstof 1

- Je kunt van delen van het ademhalingsstelsel de functies en kenmerken benoemen

- Je kunt beschrijven hoe zuurstof en koolstofdioxide door bloed worden getransporteerd

- Je kunt bij insecten en vissen beschrijven hoe gaswisseling plaatsvindt en hoe zuurstof naar de cellen wordt getransporteerd

In je eigen woorden

Leg in je eigen woorden uit wat de Wet van Fick en het Bohr effect inhouden en wat het verband hiervan is met het ademhalingsstelsel

De wet van Fick

Transport O₂

• Hemaglobine: vier heemgroepen met ijzeratoom
• Als zuurstof bindt aan ijzer vormt het oxyhemoglobine
• Hb + O₂ ↔ HbO₂
• Hoge zuurstofspanning: bindt zuurstof (reactie naar rechts)
• Lage zuurstofspanning: zuurstof laat los (reactie naar links)

Bohr-effect

• Actief weefsel lagere pO₂, dus minder zuurstofverzadiging Hb
• Actief weefsel hogere pCO₂, lagere pH, meer zuurstofmoleculen komen vrij
• Hoge temperatuur zorgt ervoor dat er meer zuurstof vrijkomt uit oxyhemoglobine

Transport CO₂

• Deel als CO₂ door bloedplasma vervoerd
• Deel CO₂ gebonden aan hemoglobine
• Grootste deel bindt met water tot H₂CO₃, valt uiteen tot HCO₃^- (ook door koolzuuranhydrase) en diffundeert naar bloedplasma. Ladingsverschil rode bloedcellen opgelost door Cl^-, vrijgekomen H⁺ gebonden aan hemoglobine, O₂ komt vrij

Transport CO₂

• Longhaarvaten opgeloste CO₂ vanuit bloedplasma naar alveolaire vocht
• Hemoglobine gebonden CO₂ en H⁺ komt vrij
• HCO₃^- vanuit bloedplasma naar rode bloedcellen, vormt H₂CO³ met H⁺ , wordt door koolzuuranhydrase meteen gesplitst in CO₂ en H₂0

Tracheeën

Kieuwen

Basisstof 2

- Je kunt uitleggen op welke wijze longventilatie tot stand komt

- Je kunt beschrijven hoe het longvolume verandert tijdens ventilatiebewegingen

- Je kunt beschrijven hoe de ademfrequentie wordt geregeld

Interpleurale ruimte

• Dunne laag vloeistof in ruimte tussen longvlies en borstvlies
• Lagere druk dan buitenlucht

Luchtdruk

Respirogram

• V = ademvolume
• IRV = inspiratoir reservevolume
• ERV = expiratoir reservevolume
• RV = restvolume
• VC = vitale capaciteit

Chemoreceptoren

Rekreceptoren

Basisstof 3

- Je kunt de bouw, werking en functies van de lever beschrijven en je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de lever (homeostase)

Functies lever

- Welke drie functies heeft de lever behalve stofwisseling?

- Wat gebeurt er in de lever met de koolhydraat-, eiwit-, en lipidenstofwisseling?

Bouw lever

• Op hoekpunt elk leverlobje aftakkingen poortader, leverslagader, galgang
• Midden leverlobje aftakking leverader

Cellen leverlobjes produceren gal

Afbraak bilirubine

Koolhydraatstofwisseling

Eiwitstofwisseling

Lipidenstofwisseling

Detoxificatie

Leerdoelen basisstof 4

- Je kunt de bouw, werking en functie van de nieren en de urinewegen beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren (homeostase)

Maak een vergelijkbaar diagram als het voorbeeld. Lees basisstof 4 door en vul in waar er passief en actief transport plaatsvindt (en van welke stoffen), wat er met de osmotische waarde gebeurt en waar hormonen effect hebben (en welke). 

Nieren

• Uitscheiding afvalstoffen (ureum), lichaamsvreemde stoffen (medicijnen), overtollig water en zouten
• Osmotische waarde inwendig milieu constant houden

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Basisstof 5

- Je kunt de bouw en functie van de huid beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu (lichaamstemperatuur) min of meer constant wordt gehouden door de huid (homeostase)

De huid

• Bescherming
• Waarneming
• Thermoregulatie 

• Ademhalingsstelsel, diffusie, transport O2 en CO2 
• Longventilatie, longvolume, ademdrang
• Lever onderdelen en werking
• Nier onderdelen en werking
• Huid functies

https: