2.5. Erosie en sedimentatie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Afbraak van gesteente

   Chemische verwering            Mechanisme verwering       

Sleep het juiste begrip naar de juiste afbeelding

Chemische verwering

Mechanische verwering: vorstverwering

Mechanische verwering

Mechanische verwering: planten

Vooral chemische verwering, ook biologisch-fysische verwering.

Vooral mechanische verwering.

Zowel chemische verwering, als mechanische verwering.

Mechanische verwering (vorstwerking).

Polaire gebieden

Gematigde gebieden

Aride gebieden

Tropische gebieden

Wat is het verhaal bij deze foto?

- Wat zie je?

- Waar is de foto gemaakt?

- Wat zijn tekenen van erosie die je kunt waarnemen in deze satellietfoto?

- Wat zijn tekenen van sedimentatie die je kunt waarnemen in deze satellietfoto?

- Wat is het verhaal bij deze foto?

Exogene processen

Exogene processen zijn alle processen die de aardkorst van buitenaf veranderen. De drie voornamaste exogene processen zijn verwering, erosie en sedimentatie. Door verwering en erosie worden gesteenten afgebroken. Het verweringsmateriaal wordt getransporteerd en weer ergens anders gesedimenteerd. 

Drie voornaamste:

1. verwering
2. erosie
3. sedimentatie

Onthouden:
Door verwering en erosie worden gesteenten afgebroken. 
Het verweringsmateriaal wordt getransporteerd en elders gesedimenteerd.

Verwering

Verwering is het uiteenvallen van gesteente door inwerking van water, temperatuur, wortels en zuren. 

Al het gesteente zal uiteindelijk worden aangetast door verwering en op deze manier worden omgevormd tot stenen, zand en klei.

Twee soorten verwering:

• Fysische / Mechanische verwering
• Chemische verwering

Onthouden:
De verweringsvorm wordt bepaald door klimatologische omstandigheden en eigenschappen van het oorpronkelijke materiaal. 

Erosie

Erosie is het proces van slijtage van een oppervlak waarbij stukken oppervlakte en materiaal worden verwijderd of vervoerd. Dit kan komen door de werking van de zwaartekracht, wind, stromend water of ijs. 

Onthouden:
Het transportmechanisme en de stroomsnelheid bepalen de korrelgrootte van het sediment! 

VB: Ijs vervoert alles, wind alleen lichte korrels. 

Vulkanische plug: door erosie en verwering verdwijnt het gesteente eromheen en blijft alleen de kraterpijp over.

Hoe 'snel' gaat erosie?

www.facebook.com

2.5. Erosie en sedimentatie

Als je deze paragraaf hebt bestudeerd

• kun je verschillende vormen van massabewegingen noemen.

• kun je uitleggen hoe transport van het gesteente na verwering plaatsvindt.

• kun je een relatie leggen tussen de locatie in het stroomgebied, de stroomsnelheid van een rivier en de processen die daarbij optreden.

• kun je voorbeelden noemen van landschapsvormen die ontstaan als gevolg van sedimentatie.

Aardverschuivingen

Wanneer verweringsmateriaal op bergen plotseling in beweging komt noemen we dat een aardverschuiving. 

Soorten aardverschuivingen:

• Vallend gesteente
•  Bergstorting
• Puinlawine
• Modderlawine
• Lahar

Opdracht:
Schrijf dit rijtje over in je schrift. Tijdens het kijken van het filmpje schrijf je definities erachter. 

Afbeelding = puinwaaier

Aardverschuivingen

• Verwering door zon, neerslag en vorst
• het uitelkaargevallen gesteente gaat op reis door zwaartekracht, water en ijs 
  
  In de bergen zie je vaak de gevolgen van dit...
  Onder aan de hellingen waar de aardverschuiving heeft plaatsgevonden zien we dan een puinhelling of puinwaaier. 

Aardverschuivingen

Puinwaaier: bij een rivier

Puinhelling

Aardverschuivingen

Type 1: Vallend gesteente

losse rotsblokken en stenen die loodrecht
naar beneden vallen 

Aardverschuivingen

Type 2: Bergstorting

Hele rotsmassa glijdt naar beneden,
alsof een stuk van de berg instort

Aardverschuivingen

Type 3: Puinlawine

Losse stenen rollen en glijden
naar beneden in een steil gebied

Aardverschuivingen

Type 4: Modderlawine / Modderstromen 

lahar is specifieke vorm
van modderstroom
(na vulkaanuitbarsting,
as met water)

Aardverschuiving

Los verweringsmateriaal op hellingen dat in beweging komt (ook wel landslides).

Algemene regels:

• hoe steiler de helling, hoe sneller/massaler de verschuiving.
• hoe kleiner het verweringsmateriaal, hoe groter de kans op verschuiving.
• hoe natter het verweringsmateriaal, hoe groter de kans op verschuivingen.

Is deze puinhelling recent?

Puinwaaier

Transport en erosie in de bovenloop

Na verwering en aardverschuivingen zorgen wind, water, en/of ijs voor het transport van het verweringsmateriaal.

TEKENING RIVIERLOOP

Water de rivier geeft en neemt

Hoge stroomsnelheid
- Rivier snijdt zich in (V-dal)

- Meer erosie, minder sedimentatie

Lagere stroomsnelheid
- Rivier gaat meanderen

- als gevolg van erosie en sedimenatie

Laagste stroomsnelheid
- relatief veel sedimentatie

- rivier gaat zich vertakken

Erosie in een rivier

Verticale erosie: V-dal

Horizontale erosie: meanderen

De zee geeft en neemt

Afbraakkust

Wind geeft en neemt

Hoe kan dit ontstaan?

IJs geeft en neemt

rivier/V-dal

gletsjer/U-dal

V-dal

U-dal

Bovenloop: De oorsprong van een rivier. Bergriviertjes komen samen.

- Snelstromende rivier

- Veel Erosie

- Veel hoogteverschil

Rivier is breder en stroom nog redelijk snel.

Vooral Erosie, klein beetje sedimentatie

Klein hoogteverschil

- Breed kronkelend(meanderend)

- Langzaam stromend

- Veel sedimentatie

- Nauwelijks hoogteverschil

Amazone

Nijl

De Amazone en de Nijl vervoeren allebei tonnen aan sediment. Toch heeft de Amazone geen Delta. Leg uit hoe dit kan.

Welke begrippen zijn van toepassing? Licht toe

1

2

3

4

5

6

7

Zet op de juiste volgorde, geef bij ieder cijfer een korte omschrijving van het proces

Kies een van de landschappen uit.

Leg in eigen woorden uit hoe het landschap is ontstaan. Maak gebruik van de juiste aardrijkskundige begrippen en noem de natuurkracht die verantwoordelijk is voor het ontstaan van dit landschap.

Je mag het ook tekenen! (Schrijf wel er kort bij wat je precies bedoeld in de tekening)

Hier zie je een deel van de gesteentekringloop. Vertel het verhaal van deze drie foto's. 

Inleiding gesteentekringloop