§83: Wolkers

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

We starten in het fin de siècle (1875 - 1914)

Het fin de siècle leidde tot een ambivalente houding: men was enthousiast over deze nieuwe periode met alle technische uitvindingen en ontwikkelingen op het gebied van natuurkunde. Toch was men ook angstig door het opkomende socialisme, de ontdekkingen van Darwin en Freud. Om hiermee om te gaan wilde men in de kunst en literatuur ontsnappen aan de werkelijkheid. Dit noemen we ook wel het ... [1 woord]

Het fin de siècle leidde tot een ambivalente houding: men was enthousiast over deze nieuwe periode met alle technische uitvindingen en ontwikkelingen op het gebied van natuurkunde. Toch was men ook angstig door het opkomende socialisme, de ontdekkingen van Darwin en Freud. Om hiermee om te gaan wilde men in de kunst en literatuur ontsnappen aan de werkelijkheid.

Dit noemen we ook wel het ... [1 woord]

Deze stromingen behoren tot het fin de siècle.

Binnen deze stroming was er sprake van een noodlot. Dit noodlot lag buiten de mens, was vaak een voorwerp of een bepaalde ruimte.

1. Impressionisme
2. Naturalisme
3. Neoromantiek
4. Symbolisme

Het symbolisme was een zeer lastige stroming, waarbij vooral sprake was van individuele symbolen (i.p.v. algemene, bekende symbolen)

1. Juist
2. Niet juist

Welk thema zal je niet snel vinden in een neoromantisch werk?

1. Verhalen die zich afspelen in exotische, verre streken
2. Verhalen die zich afspelen in het heden en de realiteit weergeven
3. Verhalen die zich afspelen in het verleden of de toekomst
4. Verhalen waarin verzet tegen de maatschappij een centrale rol speelt

Er kwam een abrupt einde aan het Fin de siècle door de Eerste Wereldoorlog

Het volgende hoofdstuk behandelde de literatuur van 1918 tot 1940. 

De cultuurbeweging die tijdens WO-I tot ontwikkeling kwam, wordt het modernisme genoemd [denk aan de uitgedeelde aantekening voor de toets in TW-II). 

• Het modernisme zorgde voor radicaal nieuwe kunst. Het moest niet meer de werkelijkheid zo goed mogelijk beschrijven en verklaren, maar...
• gevoelens uitdrukken ten koste van de werkelijkheid. 
• Kunstwerken verwezen naar zichzelf, waren lastiger te begrijpen (en daardoor soms ook verboden)
• In de literatuur zagen we veel personages met twijfel. Ze werden veelal vanuit het innerlijk beschreven: kun je de wereld wel écht kennen? 

Het expressionisme was een stroming die bij het modernisme hoorde. Hierin stond het weergeven van het gevoel centraal.

Welke poëziestroming hoorde hierbij?

1. Parlando poëzie
2. Poesie pure

Één dichter was verantwoordelijk voor een geheel eigen stroming: het vitalisme.

Dat was de dichter: [1 woord, enkel achternaam]

Literaire stromingen van het modernisme

Sleep de omschrijving naar de juiste stroming

EXPRESSIONISME

CONSTRUCTIVISME

DE NIEUWE ZAKELIJKHEID

Bondige manier van (be)schrijven. OPA-constructies. 

Vorm en inhoud zijn één in deze stroming. 

De nadruk komt te liggen op gevoel: er wordt een gevoel of ervaring beschreven. 

Het tijdschrift Forum bestond slechts vier jaar.

1. Juist
2. Onjuist

Wie maakte(n) onder andere deel uit van de redactie van Forum?

1. Carry van Bruggen
2. Menno ter Braak
3. Hendrik Marsman
4. Edgar du Perron

Wat hoort niet bij het literaire tijdschrift Forum?

1. Literatuur waar een persoonlijkheid uit sprak
2. In literatuur moet zich een 'vent' openbaren
3. Het literaire werk is een autonome wereld in woorden
4. Het draait in literatuur om individueel bewustzijn, inclusief alle strijd en worsteling

Welk werk is niet van Bordewijk?

1. Blokken
2. Bint
3. Kaas
4. Karakter

Wiens naam is geen pseudoniem?

1. Ferdinand Bordewijk
2. Willem Elsschot
3. Nescio

En toen brak de Tweede Wereldoorlog aan.
(hoofdstuk 6)

• "Tijdens de bezetting probeerden de Duitsers vat op de Nederlandse kunst te krijgen door de instelling van de Kultuurkamer (1941)." Ze probeerden hiermee de nationaal-socialistische gedachte te propageren en het maatschappelijke leven in Nederland controleren.
  
• Schrijvers die niet collaboreerden, hadden het tijdens de oorlog heel moeilijk  en konden niet in het openbaar publiceren. Zo ontstonden er clandestiene blaadjes , ondergrondse uitgeverijen of privédrukken.
  
  
• Er ontstond ook verzetspoëzie. Deze poëzie stond geheel buiten stromingen: eenvoudige poëzie die veel mensen moest kunnen aanspreken en troost en hoop moest bieden. 

Het bekendste verzetsgedicht is het Lied der achttien doden. Wat is de naam van de auteur?

[voor- en achternaam]

Na de Tweede Wereldoorlog

zie je dat men het trauma verwerkt in o.a. de literatuur. Ook was WO-II een voedingsbodem voor de filosofie van het existentialisme. 

"De mens is een wezen dat geen greep op de realiteit heeft. [...] in feite zijn we slachtoffers van de omstandigheden en van onze verkeerde kijk op de wereld. We leven in een chaos."

1. WF Hermans
2. Harry Mulisch
3. Gerard Reve
4. Hella Haasse

Wat is het magnum opus van Harry Mulisch?

1. De aanslag
2. De ontdekking van de hemel
3. Het stenen bruidsbed
4. Twee vrouwen

"De roman beschrijft de belevenissen van Frits Egters gedurende de laatste tien dagen van 1946."

1. De aanslag
2. De avonden: een winterverhaal
3. De ontdekking van de hemel
4. De donkere kamer van Damokles.

In de periode 1959 tot 1970 schrijft deze auteur voornamelijk non-fictie en toneelstukken.

1. WF Hermans
2. Harry Mulisch
3. Gerard Reve

In de jaren vijftig zie je dat er een experimentele groep schrijvers opstaat die zich wil afzetten tegen de vorige generatie. 

Welk boek betekende de doorbraak voor Remco Campert?

1. Een liefde in Parijs
2. Het leven is verrukkuluk
3. Het satijnen hart
4. Tjeempie! of Liesje in Luiletterland

Wie is geen personage in het boek Het leven is verrukkuluk?

1. Boelie
2. Liesje
3. Mees
4. Panda

In de jaren '70 worden boeken minder existentialistisch (Hermans, Reve) en meer positief, autobiografisch en gericht op de 'ik' (waaronder Hella Haasse).

§83: Jan Wolkers (1925-2007)

• verwerkt autobiografische gegevens in zijn werk (gereformeerde jeugd, dood broer, kunstenaarschap, strenge vader)
• Sadisme / teerheid (t.o.v. dieren vooral)
• Thema's: dood, verval, seks / liefde
• Doorbrak taboes rondom seks
• Felle korte zinnen

• Ziet zichzelf als een kunstenaar die boeken schreef.

 

Categorie Gigant voor je ME

Nog twee inhoudelijke lessen:
- Literatuur en rechtspraak
- Poëzie en stromingen

17-2-2025: inleveren leesdossier (zowel via de ELO als fysiek)

27-2-2025: SE literatuurgeschiedenis