Havo 4 Thema 1 B5 Transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

HAVO 4 - biologie

Biologie voor jou Max

  Thema 1 Inleiding in de biologie

B5

Transport door membranen

Lesprogramma B5

• 
  
• Leerdoelen Basisstof 4 Celorganellen (2 minuten)
• Uitleg B5 (10-15 minuten)
• Zelfstandig opdracht 33 t/m 41 maken (10 minuten)
  
• Oefen de Flitskaarten en maak Test Jezelf als laatste (5 minuten)
  

Eerder klaar? 

• Neem context Leefwereld 'Motoreiwitten als pakketbezorger' en maak de bijbehorende opdrachten 42

• Lesafsluiter B4 (5 minuten)

https:

Wat was je score?

https:

Wat was je score?

Leerdoel 1.5.1

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen

Formule om concentratie te berekenen

concentratie CO2 was 0,037%. Hoeveel ppm?

1. 3,7
2. 37
3. 370
4. 3700

Leerdoel 1.5.2

• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij stevigheid van planten

celmembraan BINAS 79D

Membranen zijn semi-permeabel

• Semi-permeabel = half doorlatend voor moleculen.
  

• Membranen zijn opgebouwd uit fosfolipiden, waardoor vetachtige moleculen ("steroïden") zich gemakkelijk door de membraan kunnen bewegen.
  

• Kleine moleculen zoals gassen kunnen altijd door de 

      membraan bewegen. Deze moleculen bewegen dan 

      altijd van hoge naar lage concentratie. 

• Water wordt via aquaporines getransporteerd

Transport door membranen

3 manieren waarop moleculen de cel in of uit kunnen gaan

• Diffusie 

         - klein of vetachtige                 

• Osmose 

         - water

• Via transporteiwitten 

         - grotere moleculen

                  Diffussie                     

Verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge 

concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof

Transport door membranen

Diffusie

• Moleculen bewegen vrij.

• Altijd van hoge naar een lage concentratie.

• Kost geen extra energie (ATP)

Diffusiesnelheid afhankelijk van...

• Diffusieoppervlak 
• Diffusieafstand 
• Concentratie- of drukverschil 
• Temperatuur
• Medium (welke stof)
  

Osmose

Diffusie van water door een semi-permeabel membraan

Osmotische waarde

• gaat alleen om de concentratie opgeloste stoffen. 
• zetmeel lost niet op

         geen invloed op de osmotische waarde

• NaCl splitst in water in Na+ en Cl-

         hierdoor wordt de osmotische waarde 2x zo hoog

Dus 2% glucose-oplossing heeft een lagere osmotische waarde dan 2% NaCl-oplossing.

Osmose

• verplaasten van water moleculen door membraan via aqua-poriën.

• osmotische waarde = concentratie opgeloste stoffen.
• altijd van lage osmotische waarde naar hoge osmotische waarde.

• Kost geen extra energie (ATP)

 Dus osmose is...

De (netto) verplaatsing van water door een semi-permeabel membraan van een plaats met een lage osmotische waarde naar een plek met een hoge osmotische waarde

Maak opdracht 43 t/m 47

Transport door membranen

Osmose dierlijke cel

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Plantaardige cel: celwand

Planten, schimmels en bacteriën hebben een celwand.

Een celwand is permeabel = alle stoffen kunnen er makkelijk doorheen.

Osmose plantaardige cel

de begrippen hyper- en hypotoon zijn altijd relatief; dus ten opzichte van....

Let daarom altijd goed op of de cel hypotoon of juist de omgeving hypotoon is. 

Samengevat

Leerdoel 1.5.3

• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel-)membranen plaatsvindt
  

Membraaneiwitten

• Eiwitten in membraan zorgen voor transport van 

     grotere / geladen moleculen.

• Transport kan alle kanten op:

            - van hoge naar lage concentratie: passief  (kost geen energie)

            - van lage naar hoge concentratie: actief (kost wel energie)

Tip voor toets

Maak een tekeningetje met pijlen. 

Dat maakt de opgave vaak een stuk duidelijker.

Transporteiwitten

• Sommige stoffen gaan door de fosfolipiden van een hoge naar een lage concentratie (O2 en CO2)
• Sommige gaan door transportkanaaltjes, zoals aquaporines
• Bepaalde ionen (Na+, K+ en Ca2+) hebben andere transportkanaaltjes
• Sommige kanaaltjes staan altijd open
• Sommige kanaaltjes kunnen open of gesloten worden

Transporteiwitten

Passief transport  - kost geen energie  
1: diffusie  (CO₂, O₂ bij een concentratieverschil gewoon door membraan van hoog naar lage concentratie)

2: gefaciliteerd transport  = diffusie door speciale transportkanaaltjes

 (glucose, ionen Na⁺ / K⁺, water -> osmose)

Actief transport  - kost energie, want gaat tegen de concentratieverval in

(ionen en grote moleculen via transportenzymen)

Andere transporteiwitten

• Wanneer glucose bindt, verandert de vorm van het eiwit 
• Passief transport
• Elk transporteiwit kan maar één soort molecuul transporteren

Actief transport

De opgeloste stof bindt met het transporteiwit

ATP wordt omgezet in ADP en P, de vrijgekomen fosfaatgroep bindt met het transporteiwit

Het eiwit verandert van vorm, de opgeloste stof verlaat aan de andere kant van het membraan het transporteiwit

De fosfaatgroep laat los van het eiwit

Samenvattend

Osmose en zalm

biologiepagina.nl

Maak nu opdracht 48 t/m 55

• Oefen de Flitskaarten en Test Jezelf van B5

Klaar?

• Neem de Context leefwereld 'Een zalm heeft het niet makkelijk' door en 

maak de opdrachten 56

Lesafsluiter B5

1.5.1 Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.

1.5.2 Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.

1.5.3 Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Extra oefenopgaven...

biologiepagina.nl

Osmose en context

Osmose en context

• De omgeving heeft door het zout een veel hogere osmotische gekregen, waardoor er water uit de cellen van de slak verplaatst zal worden. Hierdoor sterven de cellen van de slak.
• Osmose

Water moleculen (blauw) bewegen naar links door:

1. diffusie, actief transport
2. diffusie, passief transport
3. osmose, actief transport
4. osmose, passief transport

Lastig?

Neem de animatie op de volgende 

bladzijde ook nog eens door

https:

Extra video over...

• Celmembraan
• Diffusie
• Osmose