Training thema 1, 2 en 3 havo 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hebben jullie
onderdelen die je vandaag
besproken wilt hebben

www2.cito.nl

Training thema 1, 2 en 3

HAVO 5

Bij dit proces ontstaat ammoniak (NH3)

1

1. Anaërobe dissimilatie van glucose
2. Aërobe dissimilatie van glucose
3. Aërobe dissimilatie van eiwitten
4. Aërobe dissimilatie van vetten

De stikstofverbindingen die de wortelknolbacteriën leveren gebruiken planten voor voortgezette assimilatie. Voor het maken van welke stoffen heeft de plant deze verbindingen nodig? (2p)

2

1. Eiwitten en koolhydraten
2. Koolhydraten en DNA
3. Vetten en koolhydraten
4. Eiwitten en DNA

Stofwisselingsprocessen

Voortgezette assimilatie is een voorbeeld van een stofwisselingsproces. 

Alle stoffen die hierbij verbruikt worden of ontstaan kunnen we verdelen in organische en anorganische stoffen.

3  Bepaal of de stoffen organisch of anorganisch zijn:

Anorganisch

Organisch

Eiwit

Ureum

NaCl

Glucose

DNA

Koolstof mono-oxide

Tijdens welk stofwisselingsproces worden uit anorganische stoffen organische stoffen gebouwd? (2p)

4

1. Voortgezette assimilatie
2. Anaerobe dissimilatie
3. Koolstofassimilatie
4. Aerobe dissimilatie

Opdracht 5

Op de volgende pagina zijn nog een aantal stofwisselingsprocessen afgebeeld. 

Sleep de naam naar de daarbij horende afbeelding.

Aerobe dissimilatie

Alcoholgisting

Melkzuurgisting

Voortgezette assimilatie

Koolstofassimilatie

Suikers die in de bladcellen zijn gevormd, worden verspreid door de hele plant.
Via welke vaten worden deze stoffen vervoerd naar de wortelknolletjes?

6

1. via de bastvaten
2. via de houtvaten

Opdracht 7

Bij sommige stofwisselingsprocessen wordt energie vastgelegd in de verbinding ATP en bij sommige wordt die energie gebruikt.

Sleep de stofwisselingsprocessen naar de juiste omzetting.  

ATP wordt omgezet naar ADP 

ADP wordt ATP

fotosynthese

voortgezette assimilatie

gisting

Aerobe dissimilatie

Door welke stoffen zijn deze zaden zo geschikt voor het gebruik in vleesvervangende voedingsmiddelen? (2p)

8

1. door essentiële aminozuren
2. door koolhydraten
3. door niet-essentiële vetzuren
4. door vezels

Lupine als vleesvervanger

Lupinezaden bevatten evenals sojabonen veel organische stoffen (zie tabel rechts).

Door welke stoffen zijn deze zaden zo geschikt voor het gebruik in vleesvervangende voedingsmiddelen? 

Door welke stoffen zijn deze zaden zo geschikt voor het gebruik in vleesvervangende voedingsmiddelen?

Bouw van eiwitten

De essentiële aminozuren die men binnenkrijgt door het eten van de vleesvervangers worden in het lichaam gebruikt om eiwitten mee te bouwen.

Elk gen bevat de code voor de bouw van één eiwit. 

Elk gen bevat de code voor de bouw van één eiwit. Leg in 2 stappen uit hoe deze code wordt omgezet naar een eiwit (2p).

9

Leg uit hoe een mutatie in een gen dat codeert voor een bepaald enzym, ertoe kan leiden dat het enzym onwerkzaam is (2p).

10

Door genetische modificatie kunnen genen zijn ingebracht voor resistentie tegen ziekteverwekkers of resistentie tegen onkruidbestrijdingsmiddelen. In beide gevallen heeft een sojaboer een grotere teeltopbrengst.
Leg uit hoe resistentie van sojaplanten tegen onkruidbestrijdingsmiddelen
kan leiden tot een hogere soja-opbrengst (2p).

11

structuurgenen

Regulatorgen

Lactose

Transcriptie

Translatie

Repressor

Lactase

Repressie bij prokaryoot (operon)

Expressie bij prokaryoot (operon)

Jos zegt dat bij soja en bij lupine dezelfde genen voor resistentie tegen een ziekteverwekker kunnen worden ingebracht.
Marina merkt op dat een sojaplant zodanig genetisch gemodificeerd kan zijn, dat de plant resistent is tegen een ziekteverwekker én resistent is tegen een onkruidbestrijdingsmiddel.
Wie doet of wie doen een juiste uitspraak? (2p)

14

1. geen van beiden
2. alleen Jos
3. alleen Marina
4. zowel Jos als Marina

Ook bacteriën hebben cirkelvormig DNA. Hoe heten deze structuren? (1p)

15

Het eindproduct van de vertering van zetmeel is

1. amylose
2. maltose
3. glucose
4. lactose

Vertering

Zetmeel --> Glucose

Welk voedingsmiddelen worden met behulp van bacteriën gemaakt?

1. yoghurt en bier
2. bier en brood
3. yoghurt en zuurkool
4. wijn en zuurkool

Deze hormonen worden in de alvleesklier gemaakt:

1. insuline, glucose, glycogeen
2. insuline, glycogeen en glucagon
3. insuline en glucagon
4. glucose, glycogeen en glucagon

Welke aminozuren MOETEN in de voeding aanwezig zijn?

1. essentiële aminozuren
2. niet-essentiële aminozuren

Pepsinogeen wordt in de maag zelf omgezet in actief pepsine. Waarom daar pas?

1. Het heeft geen functie in de maagwand
2. Er zijn geen eiwitten in de maagwand
3. Anders maakt het cellen van de maag stuk

Welke stof levert de meeste energie?

1. Vet
2. Eiwitten
3. Glucose
4. Koolhydraten

Wat gebeurt er met enzymen wanneer ze bij een veel te hoge pH worden gezet?

1. enzymen raken onwerkzaam door vormverandering
2. enzymen raken onwerkzaam door stolling
3. Enzymen verweken
4. enzymen sterven af

Welke verteringsappen kunnen eiwitten verteren? Sleep alleen de verteringsappen die dat kunnen naar het vak.

Verteringsappen die eiwitten kunnen verteren

Alvleessap

Maagzuur

speeksel

darmsap

Gal

Vetbollen worden kleine vetbolletjes.

Je noemt dit .....
de stof die dit doet is ....

1. Peristaltiek ..... alvleessap
2. Vertering van vet .... speeksel
3. Emulgeren ..... gal
4. Klierwerking..... alvleessap

Bij 37 graden zijn er meer enzymen y dan z gedenatureerd.

1. Juist
2. Onjuist

Enzymen x, y, en z kunnen werkzaam zijn in een muis

1. Juist
2. Onjuist

Welke bewering klopt?
De stijging van de activiteit
tussen P en Q komt doordat ..

1. ... er meer enzymen bijkomen
2. ... er per enzymmolecuul meer stof wordt omgezet
3. ... er meer substraat bijkomt.

Je ziet hier een stukje dunne darm met een paar darmvlokken.
Wat is de reden dat de dunne darm plooien en darmvlokken heeft?

1. Dan gaat de voedselbrij langzamer door de darm
2. Dat zorgt voor oppervlaktevergroting waardoor er meer plek is voor stofwisseling
3. Dat zorgt voor betere darmperistaltiek
4. Dat zorgt voor een betere mechanische vertering

     enzym

verteringsproduct

  voedingsstof

alvleesklier

maagsapklieren

lever

gal

pepsinogeen

lipase

amylase

De vertering van voedingsstoffen start in:

1. mondholte
2. maag
3. 12-vingerige darm
4. dunne darm

In de afbeelding zie je de werking van twee enzymen. Als je onderzoek wilt doen naar de werking van enzymen bij 40 graden, welk van de twee enzymen kan je dan het beste gebruiken?

1. Enzym 1
2. Enzym 2
3. Beide zijn goed
4. Geen van beide

Als de lever teveel alcohol te verwerken krijgt, is er een grote kans op een leverbeschadiging. Welk proces in het darmkanaal kan minder goed verlopen als gevolg van een leverbeschadiging?

1. De darmperistaltiek.
2. De vertering van eiwitten.
3. De vertering van koolhydraten.
4. De vertering van de vetten.

Welk thema heeft voor jou nog het meeste aandacht nodig?

1. Thema 1 stofwisseling
2. Thema 2 DNA
3. Thema 3 Vertering

Wat wil je maandag behandeld hebben?