BK1 Blok 5: Over Taal

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

OVER TAAL

Over taal

- Samenstellingen

- Woorden indelen in soorten

- Woordenboek gebruiken: de- en het-woorden

Doelen

Aan het eind van de les:

--> weet je wat een samenstelling is;

--> kun je woorden indelen in soorten;

--> kun je in een woordenboek opzoeken of een woord een de-woord of een het-woord is.

Uitleg

Sommige woorden kun je aan elkaar plakken. Van laptop en tas kun je een nieuw woord maken: laptoptas. Zo'n woord heet een samenstelling.

Als je wilt weten wat de betekenis van een samenstelling is, kijk je naar het laatste deel van het woord.

Voorbeeld:

bosvrucht: een vrucht die in het bos groeit

laptoptas: een tas gemaakt voor een laptop

Aan de slag...

Je gaat opdr. 25, 26 en 27 op blz. 202 + 203 maken

Antwoorden opdr. 25

• rekenles
• grasveld
• windenergie
• fietspad
• grondstof 
• modderstroom
• politieagent
• groenteboer

Antwoorden opdr. 26

• spierkracht – spier + kracht – de kracht van je spieren
• windenergie – wind + energie – energie of elektriciteit die is opgewekt door de kracht van de wind
• beginpunt – begin + punt – het punt (de plek) van waaruit je begint 
• aanmeldingsformulier – aanmelding + formulier – een papier met vragen die je moet beantwoorden om je ergens voor aan te melden
• reservespeler – reserve + speler – een speler in een sportteam die pas meedoet als een andere speler uitvalt 

Antwoorden opdr. 26

• rookmelder – rook + melder – een apparaat dat een alarm laat horen als er rook is, om te waarschuwen voor brand
  
• brandoefening – brand + oefening – een oefening om te leren wat je moet doen als er in een gebouw brand uitbreekt
  
• vervoermiddel – vervoer + middel – een middel, bijvoorbeeld een auto, bus of trein, waarmee mensen, dieren of dingen kunnen worden vervoerd van de ene plaats naar een andere
  
• prijsstijging – prijs + stijging – het stijgen (omhoog gaan) van prijzen, het duurder worden van dingen die je in een winkel kunt kopen 

Bedenk nog vier samenstellingen.
Laat elke nieuwe samenstelling beginnen met het woord waarmee de vorige eindigt.

speeltafel – tafelpoot – pootafdruk – afdrukkleur – …

Indelen in soorten

Veel woorden kun je in groepjes  bij elkaar zetten. 

Voorbeeld:

Amsterdam en Londen = hoofdsteden

broek en trui = kledingstukken

Aan de slag...

Welke woorden horen bij elkaar? Maak opdr. 28 op blz. 203

Antwoorden opdr. 28

1. Etenswaren: brood – melk – biefstuk – chocolade – aardappel
   
2.  Kledingstukken: hemd – joggingbroek – muts – bloes – T-shirt
   
3.  Schoeisel: sandaal – schoen – slipper – klomp – laars
   
4.  Gebouwen: fabriek – kerk – toren – theater – museum
   
5.  Lichaamsdelen: enkel – pols – vinger – schouder – heup
   

de-woorden en het-woorden

5.12

Hier beschrijf je de leerdoelen van deze les.

de-woorden en het-woorden

5.12

Voor de volgende opdracht heb je je lesboek en een woordenboek nodig, zodat je dit zelf kunt oefenen.

Hier beschrijf je de leerdoelen van deze les.

Aan de slag...

Wat zijn de het-woorden? Maak opdracht 29