12.2 Het zit in de familie - versch. manieren van overerving

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Thema 12: Erfelijkheid en evolutie

today''s program 

Korte uitleg intermediair fenotype, incompleet dominant, multipele allelen

Stambomen

leerdoelen:

- je kunt van de verschillende typen overerving een kruisingsschema maken, fenotypenverhouding en genotypenverhouding bepalen

Manieren van overerving

Aandoening is :

• polygenetisch / monogenetisch

Overerving is:

• autosomaal recessief / autosomaal dominant (2 fenotypen)
• geslachtsgebonden recessief / geslachtsgebonden dominant (2 fenotypen) 
• met intermediaire fenotype of incomplete dominantie (3 fenotypen) 
• met multipele allelen (co-dominantie) (4 fenotypen)

--> pak je schrift en maak deze aantekening en de volgende....

autosomaal recessief / autosomaal dominant 

(2 fenotypen): allelen A en a 

afwijking is autosomaal recessief: 

--> bij heterozygoot genotype, geen afwijkend fenotype (recessieve allel komt niet tot uiting fenotype) 

afwijking is autosomaal dominant:

--> in heterozygoot genotype, wel afwijkend fenotype 

geslachtsgebonden recessief / geslachtsgebonden dominant 

(2 fenotypen): allelen X^A en X^a 

gen op geslachtschromosoom - bv. Kleurenblindheid

Y-chromosoom is genetisch leeg! --> invloed op fenotypenverhouding j/m

autosomaal met intermediaire fenotype of incomplete dominantie 

(3 fenotypen) 

heterozygoot genotype geeft 

1. nieuw fenotype --> intermediair fenotype  allelen KA en KB 
2. fenotype waarin ook recessieve allel een beetje tot uiting komt ('afgezwakt fenotype') --> incomplete dominantie allelen A en B 

waardoor?

• hebben bijna alleen maar jongens de ziekte van Duchenne?
• kun je de bloedgroepen 0, A, B en AB niet verklaren met dominante en recessieve allelen?
• vind je enorme kleurverschillen bij kuikens van één hen en één haan? 

co-dominantie / multipele allelen

IA, IB en i 

4 verschillende fenotypen: bv bloedgroepen

bloedgroep A: IAIA of IAi

bloedgroep B: IBIB of IBi

bloedgroep AB: IAIB

bloedgroep 0: ii 

huiswerk

vrijdag: kijk de video en maak de vragen deel 2

dinsdag: leer 12.1 en 12.2  (verschillende manieren van overerving) maak van 12.2 opdrachten 1-12

Complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen

1. gen
2. fenotype
3. genotype

Hoeveel genen heb je voor iedere erfelijke eigenschap?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

De informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme noem je het

1. Fenotype
2. Genotype

Dominant betekent bij erfelijkheid

1. Ondergeschikt. Kleine letter gebruiken
2. Ondergeschikt. Grote letter gebruiken
3. Overheersend. Kleine letter gebruiken
4. Overheersend. Grote letter gebruiken

Een drager van een bepaalde erfelijke ziekte is zelf niet ziek van deze aandoening.

1. waar
2. niet waar

Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met bruine ogen. Het allel voor B bruine ogen is dominant over het allel voor b blauwe ogen. Welk(e) genotype(n) kan de vader gehad hebben?

1. BB
2. Bb
3. BB en Bb
4. Bb en bb

BIj een dier zijn de volgende eigenschappen bekend:
A = krullend haar
a = sluik haar

Bij welke kruising is de kans het grootst op zoveel mogelijk jongen met sluik haar?

1. Aa x aa
2. Aa x Aa
3. AA x aa
4. AA x Aa

Sommige mensen zijn niet in staat om pigment te vormen in hun huid, in hun haren en in de iris van hun ogen. Zo iemand wordt een albino genoemd.
Bij mensen is het gen voor albinisme recessief. Een echtpaar krijgt een tweeling. De ene baby heeft een donkere huid. De andere baby is een albino.
Kan deze tweeling één-eiig zijn? En twee-eiig?

1. alleen één-eiig
2. alleen twee-eiig
3. zowel één-eiig als twee-eiig

Iemand, die in staat is zijn tong op te rollen is in het bezit van het allel R. Een persoon die zijn tong niet kan oprollen (rr) heeft twee zusters, die dit wel kunnen. Zijn beide ouders kunnen dit ook.

1. Ouders RR en Rr, zusters RR en/of Rr.
2. Ouders Rr en Rr, zusters alleen RR.
3. Ouders RR en Rr, zusters alleen Rr.
4. Ouders Rr en Rr, zusters RR en/of Rr.

de vrouw heeft bloedgroep A en de man heeft bloedgroep B. Ze krijgen een kind met bloedgroep 0. Wat zijn de genotypen van de ouders?

1. IAi en IBi
2. IAIA en IBi
3. IAi en IBIB
4. IAIB en ii

Bij een geslachtsgebonden eigenschap komt de aandoening nooit bij meisjes voor. Wat is hiervan de oorzaak zijn?

1. meisjes zijn immuun voor de aandoening
2. jongetjes sterven eerder dan ze zich kunnen voortplanten
3. de aandoening is recessief

Uit een kruising van eenplant met haarloze bladeren en een plant met behaarde bladeren komen nakomelingen met doorns op de stengel. Hoe noemt men dit fenotype

1. co-dominant
2. incompleet dominant
3. intermediair
4. multipel

Menno zegt: De celkern van een levercel bevat de complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

Annie zegt: Een gen bevat de informatie voor meerdere erfelijke eigenschappen'

1. Annie heeft gelijk
2. Menno heeft gelijk
3. Beide uitpsraken zijn waar
4. Beide uitspraken zijn niet waar