3.1 Voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

10.1 Voedingsstoffen

voedingstoffen

Zes groepen:

1. eiwitten
2. koolhydraten
3. vetten
4. water 
5. mineralen
6. vetten

Functies

Drie functies

1. Bouwstof --> voortgezette assimilatie
2. Brandstoffen --> energie
3. Reservestoffen --> voor later gebruik

Proteïne (eiwitten)

Eiwitten: ketens van aminozuren

20 verschillende aminozuren (BINAS tabel 67H)

Niet essentiële aminozuren:

worden gemaakt in de lever

Essentiële aminozuren:

8 aminozuren die je lichaam zelf niet kan maken uit andere stoffen. Deze moet je dus binnenkrijgen via je voeding

Proteïnen 

Veel verschillende taken in het lichaam:

- Receptoren

- Hormonen

- Antilichamen

- Transporteiwitten (hemoglobine)

- Structuureiwitten (celskelet)

- Motoreiwitten (spieren)

 

.

Sachariden (koolhydraten)

Sachariden (koolhydraten)

Ketens van monosachariden (suikers)

Bestaan uit C, H, en O's

Dienen als:

- Brandstof

- Reservestof (o.i.v insuline glycogeen)

- Bouwstof (DNA, ATP, herkenning door cellen)

Voedingsvezels:
Koolhydraten die niet verteerd kunnen worden door enzymen van mensen (Cellulose)

Toch belangrijk voor mensen want:

Darmbacteriën hebben wel enzymen die dat kunnen.

Verzadigd gevoel

Bevorderen darmwerking en stoelgang

Lipiden (Vetten) 

Bestaan uit glycerol en vetzuren (verzadigd of onverzadigd)

Sommige vetzuren kun je niet maken, die zijn weer essentieel en moet je dus binnen krijgen door te eten.

Dienen als:

- Brandstof 

- Bouwstof (celmembranen en cholesterol)

- Reservestof (warmte isolerende functie)

Vitaminen

water

Water: belangrijke bouwstof en belangrijk oplosmiddel

Tevens transportmiddel en belangrijk bij regeling van lichaamstemperatuur

Vitaminen

Vitaminen: nodig om processen in je lichaam goed te laten verlopen (bestanddeel van enzymen)

Belangrijke vitaminen: A, B, C, D en K

Provitaminen: hier kan je lichaam zelf vitaminen van vormen

Mineralen

Mineralen (zouten):

Anorganische stoffen (fosfor, kalium, natrium)

Bouwstof (botten/tanden, calcium voor bloedstolling)

Spoorelementen heb je in kleine hoeveelheden nodig + bestanddelen van enzymen en hormonen.

Maken: 3.1 Opdracht 1, 2, 3 en 4

Klaar? Maak een begin met 5 t/m 9

Reflectie vorige les

Beantwoordt de volgende vragen:

1. Waartoe dienen vitaminen en mineralen?

2. Uit welke bouwstenen bestaan koolhydraten?

3. Wat betekend het als een bepaald vetzuur essentieel wordt genoemd?

4. Kunnen eiwitten dienen als brandstof?

Lezen: Vanaf Water t/m Vitaminen

Tekst begripsvragen:

1. Hoeveel procent van het water dat je dagelijks opneemt komt bij verbranding vrij?

2. Op welke 4 manieren raak je water kwijt? 

3. Geef 2 voorbeelden van mineralen en hun functie in het lichaam.

4. Wat wordt bedoeld met spoorelementen?

5. Wat zijn provitaminen?

Maken: 3.1 Opdracht 6, 7, 8, 9

Klaar? Maak vraag 10

Oefentoetsvraag: 

Veganisme

Veganisten zijn mensen die geen dierlijke producten gebruiken in hun levensstijl. Dat betekend geen vlees, vis, kaas, eieren in hun eten. Ze eten voornamelijk groenten, fruit, noten, zaden, sojamelk en tofu. Veganisme is geen makkelijk dieet, veganisten moeten goed nadenken over wat ze iedere dag eten. 

(2p) 1. Noem een argument waarom veganisten goed moeten nadenken over wat ze iedere dag eten. 

Één van de problemen met het veganisme dieet is dat vitamine B12 niet in plantaardig voedsel te vinden is. Daarom worden veganisten geadviseerd om dit zelf erbij te slikken. Vooral voor kleine kinderen is dit belangrijk.

(2p) 2. Wat is de functie van vitamine B12? Welke gevolgen zou een tekort kunnen hebben voor de gezondheid? 

Start 3.2 

Het maagdarmkanaal

Mechanische vertering:

Het samentrekken van de kringspieren zorgt ervoor dat de voedselbrij gekneed wordt en goed gemengd wordt met verteringsap

Chemische vertering:

In de verteringsappen zitten enzymen die de voedingsstoffen in de voedselbrij afbreken in hun monomeren. Dit proces noem je de chemische vertering. 

Darmperistaltiek

Door afwisselend samentrekken van kring- en lengtespieren wordt de voedselbrij richting de anus vervoerd. Het voedsel kan hierdoor maar 1 richting op. 

Braindump

• Lees kopje Het darmkanaal blz. 112
• sla boek dicht
• Schrijf op wat je hebt onthouden
• Vergelijk wat je hebt onthouden met wat er in de tekst stond. Klopt het?

Aan de slag met de leerdoelen

Maken opdrachten af t/m 16

Lezen paragraaf 2: Verteringsstelsel

	Bouw- stof	Brand- stof	Reserve- stof	Bescher-mende stof
Eiwitten	ja	ja	-	-
Koolhydraten	ja	ja	ja	-
Vetten	ja	ja	ja	-
Water	ja	-	-	-
Vitamine	ja	-	-	ja
Mineralen	ja	-	-	ja