Samenhang moleculaire biologie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

wat en waar

• Je kunt aangeven waar in de cel de verschillende stappen van eiwitsynthese plaatsvinden
• noteer in de vakken: golgi- apparaat, celkern, ruw endoplasmatisch reticulum

let op! er zijn ook ribosomen los in het cytoplasma.

13.2 systeemdenken (molecuul tot organisme-niveau)

groep	voorbeeld	meet-/merkbaar
signaalstoffen	insuline	bloedsuikerspiegel
receptoren	acetylcholine-receptor op het post-synaptisch membraan	signaaloverdracht in zenuwstels. Merkbaar in bv aansturing van spieren
motor-eiwitten	myosine in het sarcomeer	spierwerking
transporteiwitten	aquaporines in de verzamelbuisjes van de nier	meer/minder plassen
enzymen	amylase	vertering zetmeel - beschikbare energie
antigenen	corona-virus	herkenbaar als lichaamsvreemd

Bedenk hoe een mutatie in het gen voor één van deze eiwitten invloed zou kunnen hebben op de evolutie van een soort.

groep	voorbeeld	meet-/merkbaar
signaalstoffen	insuline	bloedsuikerspiegel
receptoren	acetylcholine-receptor op het post-synaptisch membraan	signaaloverdracht in zenuwstels. Merkbaar in bv aansturing van spieren
motor-eiwitten	myosine in het sarcomeer	spierwerking
transporteiwitten	aquaporines in de verzamelbuisjes van de nier	meer/minder plassen
enzymen	amylase	vertering zetmeel - beschikbare energie
antigenen	corona-virus	herkenbaar als lichaamsvreemd

wat en waar

• Structuur DNA 8.1 
• Transcriptie 8.2, 8.3 en 13.5 
• Splicing 8.2 
• Translatie 8.4, 8.3 en 13.5 
• Eiwitvouwing 13.4 
• Soorten en functies 13.2 en 13.9

• werking enzymen 13.8

Noteer BINAS tabellen hierbij 

Noteer waar de theorie is te vinden. Welke BINAS je kunt gebuiken.

Voeg toe: epigenetica, cel-differentiatie

Onderzoeksmethoden

Noteer waar de theorie is te vinden. Welke BINAS je kunt gebuiken.

Veel gebruikte stoffen

restrictie-enzymen: knippen DNA op een specifieke plaats

ligasen: plakken DNA weer

reverse transcriptase: kan RNA vertalen naar DNA

labels: radio-actief / metalen / fluorescent / enzym

monoklonale antilichamen

DNA verandert

Hoe hangt de invloed van een mutatie af van:

• aantal bp
• type (zie afbeelding)
• plaats in DNA 
• lichaamscel/geslachtscel
• totipotent tot unipotente stamcel

oorzaken mutaties?

gevolgen voor fenotype? (bv kanker)

link met erfelijkheid / evolutie?

DNA-veranderen

techniek 1: transformatie van bacteriën

• hoe gebruik ik PCR om veel kopieën van het 'interessante gen' te krijgen (primer)
• Hoe knip ik op de juiste plaats in het plasmide?
• Hoe selecteer ik de bacteriën die het plasmide hebben opgenomen?
• Hoe weet ik of de plasmiden het juiste construct bevatten?

DNA-veranderen

techniek 2: CRISPR-CAS

• rol guide RNA
• functie CAS9-eiwit

Hoe kun je met CRISPR-CAS een knock-out maken?

Hoe kun je met CRISPR-CAS en homology directed repair een stuk DNA wijzigen?

DNA-veranderen

techniek 3: VIRUS als vector

gentherapie

bij planten vergelijkbaar, maar dan met de bacterie: Agrobacterium tumefaciens

DNA-veranderen

transgeen: DNA van een ándere soort inbrengen

cisgeen: DNA van dezelfde soort inbrengen

Ethiek: In welke situaties mag je wél genetisch modificeren, wanneer niet?

KLONEREN

Vóór en nadelen van sexuele en asexuele voortplanting.

Ethiek: Wanneer mag klonen wel? Wanneer niet?

Examenvragen

• Je hebt sowieso pen en papier voor je om te kunnen nadenken!
• Kom je er niet uit? Vraag naar aanpak, niet het antwoord bekijken
• Kijk bij open vragen zélf na. Examensite kan dat niet goed
• Vraag niet helemaal goed? Noteer wat je nog moet leren: begrippen
• Reken op 4 min per vraag gemiddeld zonder hulp, met rekenmachine en BINAS

metselen leer je níet door de theorie heel vaak te lezen. Een keer lezen, proberen, lukt niet, teruglezen, proberen, lukt niet, youtube, proberen, gaat aardig, herhalen, herhalen, herhalen. 

Examenvragen maken is net als metselen