4.1 Indeling van de levende natuur

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 4 Evolutie

Pak een schrift en beantwoordt de volgende vragen:

1. Waar denk jij aan bij het woord evolutie?

2. Wie is de man rechts afgebeeld?

3. Juist of onjuist:

Er vindt nog steeds evolutie plaats.

Evolutie gaat over het ontstaan van het leven.

Volgens de evolutieleer is al het leven afkomstig van een 1-cellig wezen.

4. Wat is ander woord voor levend wezen?

Thema 4 B1 Indeling levende natuur

Leerdoel vandaag:

Je kunt het ordeningssysteem van organismen 

beschrijven en toepassen.

Geschiedenis van het leven

Geologische tijdschaal

Binas 94A

Ordening

• Taxonomie = wetenschappelijke discipline die zich bezighoudt met het benoemen en classificeren van de diverse levensvormen
  
• Classificatie = het indelen van organismen op grond van overeenkomsten of verwantschap in eigenschappen of kenmerken. 
• Carolus Linnaeus (1701-1778) -> Deelde in op morfologie = uiterlijke kenmerken
• Vanaf eind vorige eeuw classificatie op DNA

Benamingen stoffen

Organismen kunnen stoffen uit het milieu opnemen.

Organische stoffen (zoals C6H12O6):

1. Bevatten sowieso: C en H (en meestal O).
2. Zijn meestal grote, ingewikkelde moleculen.                                  
3. Komen meestal van organismen af.

Anorganische stoffen:

1. Zijn meestal klein en eenvoudig (H2O, CO, CO2, NaCl, O2)
2. Komen zowel voor in levenloze natuur als in organismen 

Levenswijze

Autotrofe organismen: kunnen uit anorganische stoffen organische stoffen maken (bv. planten (bladgroen) en sommige bacteriën).
Heterotrofe organismen: moeten organische stoffen opnemen (bv. schimmels en dieren)

De domeinen op basis van de bouw van ribosomen

Drie domeinen: bacteriën, archaea en eukaryoten

Bacteriën en archaea = prokaryoten --> eencellige organismen. Geen celkern: DNA ligt los. Wel ribosomen, geen andere organellen.

Eukaryoten = celkern in hun cellen (schimmels, planten en dieren).

Verschil archaea en bacteriën is manier van eiwit bouwen en celwand. Bij archaea worden eiwit ong. gebouwd zoals bij eukaryoten.

Prokaryoot

- relatief eenvoudig gebouwd

- archaea of bacterie

- geen celkern of andere celorganellen met membraan

- altijd eencellig

Eukaryoot

- eencellig/meercellig

- complexer gebouwd

- wèl een celkern

- organellen

- dubbele membranen

Archaea

Belangrijk kenmerk:  leven vaak onder extreme omstandigheden (extremofielen).

Belangrijkste verschillen archaea en bacteriën:

- bouw van ribosomen is verschillend

- celwand en celmembraan is uit ander

type vetten opgebouwd

Verdere indeling

De drie domeinen (prokaryoten, archaea en eukaryoten) worden onderverdeeld in rijken. 

Binnen de eukaryoten heb je de volgende 3 rijken: planten, dieren, schimmels

Indelingscriteria (BINAS 78)

Er zijn 3 criteria die 4 typen cellen uit elkaar kan houden: 

- aanwezigheid celwand: niet bij dierlijke cel, overige wel.

- aanwezigheid bladgroenkorrels (autotroof): alleen bij plantencel (en cyanobacteriën), rest niet.

- aanwezigheid celkern: niet bij prokaryoot, rest wel.

De levenswijze (autotroof of heterotroof) en uit hoeveel cellen het organisme bestaat zijn ook indelingscriteria

Classificatieniveaus

Hiërarchische reeks om soorten een plaats te geven

Ezelsbrug: doctor scheikunde of geschiedenis (Dr sk of gs ) of De Rijke Stam Kibbelt Over Familie GeSchillen.

Geslacht = genus --> bestaat uit soorten.

Stam

Geslacht

Ras hoort onder soort en

ontstaat altijd door

menselijke selectie.

Binaire naamgeving

Geslachtsnaam (hoofdletter) + soortsaanduiding (kleine letter) + (voorletter ontdekker, niet altijd gegeven)

Voorbeelden:

Madeliefje: Bellis perennis L.

Tijger: Panthera tigris

Leeuw: Panthera leo

Mens: Homo sapiens

Kat: Felis catus

Carolus Linnaeus

Vraag: 

Behoren leeuwen en tijgers tot hetzelfde geslacht? En katten en tijgers?

Maken:

Opdr. 2 t/m 9 van 4.1

(af op dinsdag 28 januari)

Leerdoel:

- Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Klaar? 

Open deze LessonUp en maak het extra oefenmateriaal (laatste dia's).

BINAS mee (in ieder geval per tweetal!)

Extra oefenmateriaal:

Organisch of anorganisch

https:

Match-oefeningen:

- cellen van de domeinen / rijken

 - indeling organismen (2 oefeningen)

- indeling Tijger

https:

https:

https:

https:

Lever hier je scores in