Voorbereiding toetsweek 13-01

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo lwoo
• Leerjaar 1

Lysias 

Over de dood van Eratosthenes

Wat voor vragen kan je verwachten? 

1. Een vraag over de achtergronden (vaak geïntegreerd in de tekst)

2. Een vraag over de inhoud van de tekst 

3. Een citeervraag 

4. Een verwijzing 

5. Een vraag over een stijlfiguur 

6. Een vertaalvraag 

Wat voor vragen kan je verwachten? 

1. Een vraag over de achtergronden (vaak geïntegreerd in de tekst)

1) Ἡγοῦμαι ... πεπραγμένα (r. 1-10) 

Een redevoering kent een vaste indeling. In welk deel van de redevoering zitten we hier? Noteer de Griekse term. 

2) Noteer de overige delen van deze vaste indeling. 

Wat voor vragen kan je verwachten? 

2. Een vraag over de inhoud van de tekst.

1) ἐν μὲν οὖν τῷ πρώτῳ χρόνῳ, ὦ Ἀθηναῖοι, πασῶν ἦν βελτίστη· (r. 17-18). 

Leg uit waarom Euphiletos specifiek deze zin noemt. 

Wat voor vragen kan je verwachten? 

3. Een citeervraag. 

1)  Euphiletos geeft in de redevoering een uitgebreide uiteenzetting van alle gebeurtennissen. In het prooimion geeft hij hiervoor een duidelijke verklaring. Welke? Beantwoord deze vraag door het citeren van het Griekse tekstelement. 

Wat voor vragen kan je verwachten? 

4. Een verwijzing. 

1)  ὑμῖν (r. 10). 

Naar wie of wat verwijst dit woord? 

Wat voor vragen kan je verwachten? 

5. Een vraag over een stijlfiguur. 

1)  τοὺς παῖδας τοὺς ἐμοὺς (r. 3)

 In een redevoering wordt vaak gebruik gemaakt van drie verschillende overredingsmiddelen. Leg uit dat er in deze regels sprake is van pathos.

2) Geef uit het vervolg nog een voorbeeld waarin sprake is van pathos. Beantwoord de vraag door het Griekse tekstelement te citeren. 

3) ἔπραξα ταῦτα (r. 5): Leg uit dat hier sprake is van een eufemisme. 

Wat voor vragen kan je verwachten? 

6. Een vertaalvraag 

1)  Hieronder zie je de vertaling van x. De vertaler heeft de grammaticale structuur van het Grieks niet volledig overgenomen. Leg dit uit aan de hand van (Grieks) woord. Ga in je antwoord zowel in op het Grieks als het Nederlands. 

1) HZ/BZ

2) Actief/passief

3) Naamval 

Nu jullie! 

Maak met z'n tweetjes 2 verschillende soorten vragen over de tekst 'De feiten volgens Euphiletos'. 

Welke stijlfiguren kan je nu bedenken?

Stijlfiguren

Alliteratie 

Gelijkheid van de beginmedeklinkers van twee of meer woorden

  

 Leentje leerde Lotje lopen langs de lange Lindenlaan

   

   ἀλλά μοι ἀμφ’ Ὀδυσῆι δαίφρονι δαίεται ἦτορ,

   δυσμόρῳ, ὃς δὴ δηθὰ φίλων ἄπο πήματα πάσχει

  (Homerus, a 48-49)

Stijlfiguren

Anafoor 

Het herhalen van hetzelfde tekstelement aan het begin van opeenvolgende (delen van)
zinnen of versregels 

ἐκεῖνος εἶναί φησι Διόνυσον θεόν,

ἐκεῖνος ἐν μηρῷ ποτ ἐρράφθαι Διός,

       (Euripides, Bacchae 243-244)

Stijlfiguren

Asyndeton 

Het opsommen van opeenvolgende tekstelementen zonder voegwoord

Dan zou ik mijn boek vertalen in het Maleis, Javaans, Soendaas, Alfoers, Boeginees, Battaks... 

         (Multatuli, Max Havelaar)

αἱρεῖ γὰρ ἀνδρῶν ὄμµατ’, ἐξαιρεῖ πόλεις,

πίμπρησιν οἴκους·

      (Euripides, Troades 892-893)

Stijlfiguren

Polysyndeton

Het opsommen van minstens drie tekstelementen met voegwoorden

Die zorgt en waakt en slaaft en ploegt en zwoegt en zweet

      (Joost van den Vondel, Palamedes)

 Ἡγοῦμαι δέ ὦ ἄνδρες τοῦτό με δεῖν ἀπιδεῖξαι ὡς ἐμοίχευεν Ἐρατοσθένης τὴν γυναῖκα τὴν ἐμὴν καὶ ἐκείνην τε διέφθειρε καὶ τοὺς παῖδας τοὺς ἐμοὺς ᾒσχυνε καὶ ἐμὲ αὐτὸν ὕβρισεν....

       (Lysias 1, 4))

Stijlfiguren

Eufemisme 

Het in verzachtende taal weergeven van een negatief beladen begrip

inslapen (= sterven) 

                   

   ...ἐμοὶ δέ κε κέρδιον εἴη

σεῦ ἀφαμαρτούσῃ χθόνα δύμεναι ...............

(onder de grond duiken=sterven)

    (Homerus, Ζ 410-411)

 

Stijlfiguren

Pleonasme 

Dubbelzegging. Een eigenschap van het zelfstandig naamwoord wordt benadrukt door een bijvoeglijke bepaling. 

Een potentiële mogelijkheid. 

Stijlfiguren

Tautologie  

Dubbelzegging. Het hele begrip wordt herhaald. 

Nooit of te immer. 

Gratis en voor niks. 

Stijlfiguren

Retorische vraag  

Een vraag waarbij het niet de bedoeling van de vragensteller is dat er een antwoord
gegeven wordt, maar waarbij een sterke bewering of aansporing tot uiting komt 

Wie ziet niet soms zich liggen in de kist, 

geroerd, dat zoveel schoons moest ondergaan?

Wie hoort uit ‘t graf niet roemen, stil voldaan,

deugden die buiten hem geen stervling wist? (J.A. Dèr Mouw)

       

  τί γὰρ οὐκ ἔχομεν;

   τίνος ἐνδέομεν μὴ οὐ πανσυδίᾳ

   χωρεῖν ὀλέθρου διὰ παντός;

   (Euripides, Troades 796-798)

Stijlfiguren

Chiasme 

Het kruiselings plaatsen van (grammaticaal) gelijkwaardige tekstelementen binnen een

zin of binnen opeenvolgende zinnen

   

   Denkend aan de dood kan ik niet slapen

   En niet slapend denk ik aan de dood (J.C. Bloem)

 πολλῶν δ’ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω,

       (Homerus, α 3)

Stijlfiguren

Parallellisme 

Overeenkomstige elementen van twee zinnen/zinsdelen in  dezelfde volgorde plaatsen. 

Spreken is zilver, zwijgen is goud. 

Stijlfiguren

Trikolon 

Formulering in drieën: reeks van drie woorden of woordgroepen. 

Vrijheid, gelijkheid en broederschap. 

Stijlfiguren

Climax 

Een reeks tekstelementen waarvan de inhoud een stijgende lijn in betekenis en/of lengte
vertoont 

   uren, dagen, maanden, jaren,

   vliegen als een schaduw heen

      (Herman Gorter)

           ....καὶ κύσε χεῖρας,

δεινάς, ἀνδροφόνους, αἵ οἱ πολέας κτάνον υἷας ...

 (Homerus, Ω 478-479)

Overredingsmiddelen

ἦθος 

λόγος

πάθος 

Vragen

1. 1. Naar wie verwijst αὐτῷ in r. 12?

2. r. 1-4 ‘ Ἐπ ̓ ἐκφορὰν …… ἀπώλεσεν αὐτήν. ‘ 

Toen zij haar had begeleid bij de uitvaart werd mijn vrouw, toen ze die man zag, mettertijd stukgemaakt (versierd/ verleid): want doordat hij het

dienstmeisje dat naar de markt ging beloerde en seksuele voorstellen deed,

richtte hij haar te gronde (versierde hij haar).

Geef de grammaticale fout aan in de vertaling.

Vragen

1. citeer de Griekse woord(en) waarin duidelijk wordt gemaakt waarom de vrouw beneden sliep en de man boven 

2. Wie wordt in regel 18 bedoeld met ó antropos

3. naar wie verwijst autooi in r.12?

4. van welke van de drie middelen van overtuiging is sprake in regel 5 tm10 en waarom?

Vragen

1. Citeren. In het tweede deel van de tekst vertelt Euphiletos over alles wat zijn vrouw deed en dat hij totaal niet achterdochtig was. Welke reden geeft hij daar concreet voor? Citeer het tekstelement

2. tou antropou (regel 2) naar wie verwijst dit?

Wat gaan we doen? 

• Maken opdracht 29-32 p. 100
  

Herodotus

Gyges en Kandaules

Gyges meent dat hij de allermooiste vrouw heeft.

1. Dit is waar.
2. Dit is niet waar.

Kandaules wil aan Gyges graag zijn vrouw laten zien. Hij komt op het geniale idee om ...

Gyges was meteen overtuigd door Kandaules en ging mee in zijn plan.

1. Dit is waar.
2. Dit is niet waar.

Kandaules plan

Vertel het plan van Kandaules helemaal na! 

Maak elkaars zinnen af.. 

Het plan van Kandaules had niet gewerkt. Op welk moment heeft zijn vrouw Gyges gezien?

Op wie wilde de vrouw van Kandaules zich wreken?

1. Op Kandaules
2. Op Gyges
3. Op Kandaules en op Gyges
4. Op het hele Lydische volk

Tekst 2

Tekst 3

Leg uit waarom dit bij elkaar hoort: 

Gyges

onwetend

Het doden van Kandaules

zichzelf doden

Het Griekse aspect

Het Griekse aspect

imperfectum	toestand in het verleden: - voortdurende situatie - proces - 'achtergrond' in het verhaal
aoristus	gebeurtenis in het verleden: - verandering situatie - afgerond proces - actie in het verhaal