Herhaling: Thema 3

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

Herhaling thema 3 (3A)

5 minuten opstarten
Zometeen komt de uitleg, zorg ervoor dat je mee kan schrijven!

Vandaag: Collegeles

Wat gaan we vandaag doen?

 opstarten

College thema 1 en 2

Keuze maken voor de weektaak

De examenstof

Th. 1 Organen en cellen (3A)

Th. 2 Voortplanting en ontwikkeling (3A)

Th. 3 Erfelijkheid en evolutie (3A)

Th. 6 Ecologie (3B)

Th. 8 Gedrag (3B)

Th. 9 Planten (4A)

Th. 10 Regeling (4A)

Th. 11 Zintuigen (4A)

Th. 12 Voeding en vertering (4B)

Th. 13 Transport en afweer (4B)

Th. 14 Gaswisseling en uitscheiding (4B)

Thema 3

Genotype

• In de eerste lichaamscel zitten 46 chromosomen
• Hierin staat informatie voor erfelijke eigenschappen
• Voorbeeld?
• Al deze eigenschappen samen = genotype
  

Gen en Allel

• Chromosomen bestaan uit stukjes DNA die informatie bevatten voor erfelijke eigenschappen --> Genen
• Allel= Invulling van het Gen
• Bijvoorbeeld: Gen = oogkleur, Allel= Blauw

Gen en Allel

• Maar je hebt twee chromosomen gekregen, van Pa en Ma, dus ook twee invullingen van genen
• Zie bord:

Fenotype

• Wat staat er in haar genen over haar haarkleur?
• Geen idee
• Ze heeft een ander uiterlijk dan wat er in haar genen staat
• Fenotype =  het uiterlijk van een organisme
  

Homozygoot en heterozygoot

• Als er toevallig 2 dezelfde genen zijn, bijvoorbeeld blauwe ogen ben je homozygoot voor de eigenschap
• Bij twee verschillende, bijvoorbeeld 1 blauw en 1 groen, ben je heterozygoot
  

Dominant en recessief

• Genen kunnen dominant (D) of recessief (d) zijn
• Als de dominante voorkomt in je genen dan komt dat in je fenotype
• Mogelijkheden: DD, dd, Dd
  

Intermediair

• Soms zijn genen niet helemaal dominant
• Dan uiten ze een beetje van beide
  

Kruisingen

• Om bepaalde erfelijke eigenschappen te "berekenen" gebruiken fokkers kruisingsschema's
• P generatie betekend ouders (Parentes)
• F-generatie staat voor nakomelingen (Filii) dit kan F1, of F2 zijn
  

Afsluiting

• Bij een frettensoort is donkere vacht (A) dominant over lichte vacht (a)
• Een heterozygoot mannetje wordt gekruist met een vrouwtje met een lichte vacht
• Wat zijn de genotypen van de ouders?
• En de verhoudingen van de F1?
  

De stappen

• Bekijk het bord: 
• Rondje = Vrouw
• Vierkantje = Man
• Bekijk het fenotype van elk gezinslid
• Vul daarna in waar kan
  

Ongeslachtelijke voortplanting

• In de landbouw wordt ongeslachtelijke voortplanting toegepast
• Dan hoef je geen kruising te doen!
• Waarom?
• Nakomelingen zijn identiek
• Stekken: kan thuis ook!
• Aardappelplant: knollen
  

Geslachtelijke voortplanting

• Bij geslachtelijke voortplanting worden er steeds nieuwe, unieke fenotypen gemaakt
• Door zaadcellen en eicellen
• Kijk maar in de klas
• Verschillende genotypen = verschillende fenotypen

Mutaties

• Bij een gewone celdeling wordt het genotype van de moedercel doorgegeven aan de dochtercellen
• Het genotype kan (soms) hierbij beschadigen
• Een plotselinge verandering van het genotype: mutatie
  

Mutaties

• Bij de gewone celdeling is er maar 1 cel die wordt aangepast
• De gevolgen van een mutatie is een geslachtscel kunnen veel meer gevolgen hebben, waarom?
• Stel je voor: een gemuteerde zaadcel bevrucht een eicel
  

Mutagenen

• Bepaalde stoffen kunnen er voor zorgen dat deze mutaties vaker plaatsvinden
• Asbest
• UV-straling
• Sigarettenrook
• Andere stralingen, voorbeeld?
  

Mutatie en kanker

• Kanker is een plotselinge mutatie in een lichaamscel, deze kan overal ontstaan
• De cel heeft een afwijking dat hij ongeremd gaat delen
• De gedeelde cellen hebben ook deze mutatie

Soort

• Sommige dieren lijken veel op elkaar maar zijn de zelfde soort.
• Organismen behoren tot dezelfde soort als ze vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen
• Wat bedoelen we hiermee?
• Wanneer de kinderen ook kinderen kunnen krijgen

Ras

• Groep organismen binnen één soort die verschilt van de rest van de soort
• Door erfelijke eigenschappen
• Bijna altijd kunstmatig ontstaan

Evolutie

• Hoe zijn al de verschillende organismen ontstaan?
• De theorie waarbij soorten ontstaan, veranderen en verdwijnen heet de evolutietheorie
  

Evolutie

• 3 kernconcepten:
• Variatie in genotype
• Natuurlijke selectie
• Ontstaan nieuwe soorten

De keuze's

1. Timmy/Tammy: Ik wil de leerstof goed tot mij nemen
2. Voorbeelden?
3. Spike: Ik wil goed de leerstof kunnen toepassen tijdens de tentamens/examens
4. Voorbeelden?
5. Johnny/Jenny: Ik wil op mijn eigen manier bezig met het verwerken van de leerstof
6. Voorbeelden?

De afspraken

1. Je maakt een product en kan aantonen hoeveel tijd je er aan hebt gespendeerd
2. Deze week maak je voor thema 1 en/of 2 een keuze
3. Welke hulp kan ik geven?
   - Oefentoetsen
   - Leerdoelen vorig jaar
   - Helpen met je keuze maken
   

Zelfstandig aan de slag

Maak een keuze

Je hebt 1 les om een product te maken

Vragenlijst

1. bsot.nl
2. Klas: 4M (hoofdletters)
3. Code: ADV-906

De vrouw (XX)

• We noemen dit ovulatie, of eisprong
• De follikel neemt vocht op en barst open
• De eicel wordt door de eileiders vervoerd richting de baarmoeder