3.3 Kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Thema 3       BS 3 Kruisingen

bs. 3.3 Kruisingen

Planning

• Uitleg §3.3 - kruisingen
  
• Twee voorbeelden klassikaal

Leerdoelen

3.3.1 Je kunt een kruisingsschema opstellen.

3.3.2 Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.

Ouders geven erfelijke eigenschappen door aan hun nakomelingen. Welk genotype de nakomeling krijgt, hangt af van het toeval. Toch kun je de kans op een bepaalde eigenschap voorspellen.

Genotype - Allelenpaar	Erfelijke eigenschappen aangegeven met een letter
Fenotype	de beschrijving van de eigenschap
Heterozygoot	de 2 Allelen in het genotype zijn ongelijk
Homozygoot	de 2 Allelen in het genotype zijn gelijk
Dominant	Allel dat altijd tot uiting komt in het uiterlijk. Wordt aangegeven met Hoofdletter
Recessief	Allel dat alleen tot uiting komt als er geen dominant allel is. Wordt aangegeven met een kleine letter
intermediair fenotype	Fenotype waarin beide allelen even sterk tot uiting komen

Begrippen bij 3.2 (herhaling)

Kruisingen

Bij geslachtgelijke voortplanting:

genen van vader en moeder worden gekruist

Er ontstaan nieuwe genotypen/fenotypen bij de nakomelingen

allelenparen

Homozygoot = Twee zelfde eigenschappen.

Heterozygoot = Twee verschillende eigenschappen. 

a = gen voor blond haar

A = gen voor bruin haar

a        a                  A       a

schrijfwijze:          aa                         Aa

Welk mogelijk genotype is hier niet afgebeeld?

Wat zal het fenotype hiervan zijn?

Intermediair fenotype

Let op de schrijfwijze! 

A_rA_r = homozygoot - rood fenotype
A_wA_w = homozygoot - wit fenotype

A_rA_w = Heterozygoot - roze fenotype

Intermediair fenotype

Parents (P)	Twee organismen die met elkaar nakomelingen krijgen. (gekruist worden)
generatie (F1)	De nakomelingen van hetzelfde ouderpaar.
generatie (F2)	De nakomelingen uit de F1-generatie
kruisingsschema	Tabel met alle mogelijke combinaties van allelen bij een kruising.

Begrippen bij 3.3 Kruisingen

Kruisingsschema

• om te voorspellen welk fenotype de nakomelingen van een kruising krijgen
• in een kruisingsschema zet je alle mogelijke combinaties van allelen bij één kruising.

Stappenplan

1.  Bedenk welk  genotypen de ouders hebben
2. Bedenk welke allelen in de geslachtscellen voor kunnen komen (A of a of allebei?)
3. Maak een kruisingsschema
4. Stel vast welke genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F1) 
5. De vraag nog niet beantwoord? -> begin bij stap 1
6. Stel vast welk genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F2)

?

Hoe kan het dat twee zwarte honden een witte pup kunnen krijgen?

Kruising tussen 2 zwarte(A) labradors
beiden zijn heterozygoot voor de vachtkleur

1. genotype Parents (P) --> 
   
   
2.  ---->
   
   
3.  ---->
   
   
   
   
4. Stel vast welke genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F1) 

Kruising tussen 2 zwarte(A) labradors
beiden zijn heterozygoot voor de vachtkleur

1. genotype Parents (P) --> 
   
   
2.  ---->
   
   
3.  ---->
   
   
   
   
4. Stel vast welke genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F1) 

 Aa        Aa

Men kruist een konijn met vlekken (AA), met een ongevlekt (aa) konijn. Hoe is het genotype in F2

1. Bedenk welk fenotypen en genotypen de ouders hebben
   
2. Bedenk welke allelen in de geslachtscellen voor kunnen komen (A of a of allebei?)
   
3. Maak een kruisingsschema
   
4. Stel vast welke genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F1) 
   
5. De vraag nog niet beantwoord? -> begin bij stap 1
   
6. Stel vast welk genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F2)
   

Kruising tussen konijn met vlekken AA en 
een ongevlekt konijn aa

1. genotype Parents (P) --> AA x  aa
   
   
2.  ---->
   
   
3.  ---->
   
   
   
   
4. Stel vast welke genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F1) 

Hoe is het genotype in F2

1. genotype Parents (P) --> Aa x  Aa
   
   
2.  ---->
   
   
3.  ---->
   
   
   
   
4. Stel vast welke genotype en fenotype de nakomelingen hebben (F2) 

Verhoudingen 

Genotypen                          

P: Aa x aa                                                   Genotypen verhouding:  .... : ...

                                                                       Fenotypen verhouding:  .... : ... 

    

P: Aa x Aa                                                 Genotypen verhouding: .. : .. : ..                                                                      

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Fenotype verhouding: .. : ..

Intermediaire kruising

Intermediaire kruising

Beide genen zijn even sterk. Geen dominant gen.

Onder de nakomelingen bevinden zich 'mengvormen' van de genotypen.

Uitwerking kruising

P:          A_zA_z  x A_wA_w

F1:                 A_zA_{w      (100 %)}                         

          A_zA_w   x    A_zA_w

F2:   A_zA_z  = 25 %     (zwart)

         A_zA_{w = 50 %     (grijs)}

         A_wA_{w = 25 %    (wit)}

Aan de slag

Maak opdracht 4 + 5, blz 184

2 gelijke allelen (genen) voor een eigenschap noemen we:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

Als uit een rode en een witte plant, roze planten ontstaan, dan is de overerving?

1. intermediair
2. recessief
3. homozygoot
4. heterozygoot

Aa is

1. Homozygoot recessief
2. Homozygoot Dominant
3. Heterozygoot
4. Heterozygoot Dominant

AA is

1. homozygoot recessief
2. homozygoot dominant
3. heterozygoot

aa is:

1. Homozygoot
2. Homozygoot recessief
3. Homozygoot dominant
4. Heterozygoot

Hoe noemen we de variant van een gen dat altijd tot uiting komt in het uiterlijk als het aanwezig is?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Recessief
4. Dominant

Een recessieve eigenschap is een:

1. Eigenschap die snel tot uiting komt
2. Eigenschap die tot uiting komt als hij homozygoot voorkomt
3. Eigenschap die tot uiting komt als hij heterozygoot voorkomt

Bij pasgeboren baby wordt wat bloed afgenomen door middel van de zogenaamde hielprik. Uit onderzoek van het bloed blijkt het kind een erfelijke stofwisselingsziekte heeft, die P.K.U. heet. Het zal een aangepast dieet moeten volgen.  Geen van beide ouders heeft de verschijnselen van deze ziekte. De ouders willen nog graag een kind.

Hoe groot is de kans dat dit tweede kind ook P.K.U. zal hebben?

Vraagstuk

Bij konijnen is de vachtkleur zwart (A) dominant over wit (a).
Een homozygoot zwart konijn (AA) wordt enkele malen gekruist met een wit (aa) konijn.
Hoe groot is de kans op witte konijntjes (aa)?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Bij konijnen is de vachtkleur zwart (A) dominant over wit (a). Een homozygoot zwart konijn (AA) wordt enkele malen gekruist met een wit konijn (aa).
Wat is het genotype van de konijntjes uit de F1?

1. Aa
2. AA
3. aa

De konijnen in de F1 hebben allemaal genotype Aa.
De konijntjes planten zich onderling voor. Werk de kruising uit.

Uit de kruising komt:
A a
A AA Aa
a Aa aa
Wat is de verhouding in de genotypen? En wat in de fenotypen?

Aan de slag

Boek, laptop en etui op tafel. 

Leerdoel voor deze les noteren

Aan de slag 30 minuten fluisterend overleg