T3 BS5 en BS6

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Thema 3 erfelijkheid en evolutie

 Leerdoelen

Basisstof 5 variatie in genotypen

3.5.1 Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

3.5.2 Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Ongeslachtelijke voortplanting

Bij ongeslachtelijke voortplanting is er maar 1 ouder en wordt het genotype van de ouder identiek overgegeven aan de nakomelingen.

Het genotype van P is hetzelfde als F1

Fenotype kan verschillen wegens milleuonstandigheden.

Geslachtelijke voortplanting

Zijn twee ouders voor nodig

F1 heeft dus een mix van de genen van P

Veel verschillende genotype mogelijk

Mutatie

Een nieuw genotype ontstaat bij geslachtelijke voortplanting, maar een genotype kan ook veranderen door een mutatie. 

Een mutatie is een plotselinge verandering in het DNA.

Soms spontaan bij celdeling of door mutagene invloeden.

Kanker

Voorbeeld van natuurlijke selectie

(survival of the fittest)

van evolutie

Soorten en ras

Organismen behoren tot hetzelfde soort:

• als ze zich samen kunnen voortplanten
• en de nakomelingen vruchtbaar zijn

vragen

VRAGEN? 

Wat is evolutie?

1. het veranderen van gedaante bij een organisme
2. ontwikkeling die een organisme tijdens zijn leven doormaakt
3. het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten
4. het groter worden van een populatie

1. Kunnen twee verschillende rassen zich met elkaar voortplanten ?

2. Kunnen twee soorten zich met elkaar voortplanten?

1. 1 en 2 Juist
2. 1 en 2 onjuist
3. 1 Onjuist, 2 Juist
4. 1 Juist, 2 Onjuist

Wat is natuurlijke selectie?

1. De best aangepaste diersoort zal overleven en nakomelingen krijgen.
2. De geleidelijke ontwikkeling van diersoorten op aarde.
3. Het reconstrueren van organismen aan de hand van fossiele resten.
4. Het onderzoek naar de overeenkomsten in erfelijke eigenschappen.

Wanneer is er een nieuwe soort ontstaan?

1. Als de populaties niet meer op elkaar lijken
2. Als de populaties zijn geïsoleerd van elkaar
3. Als de populaties niet meer onderling kunnen voortplanten
4. Als de organismen mutaties hebben gekregen

ongeslachtelijke voortplanting is met

1. eicellen
2. stuifmeelkorrels
3. beide
4. beide niet

Wat is kanker?

1. Een tumor
2. Een goedaardige tumor
3. Een kwaadaardige tumor
4. Een gezwel

Veranderd het DNA bij stekken?

1. Ja
2. Nee

Wat houdt uitzaaiing van kanker in?

1. Dat de kankercellen in de bloedbaan terecht gekomen zijn
2. Dat je een kwaadaardige tumor hebt.
3. Dat je ziek geworden bent.

Aa

Aa

aa

aa

aa

aa

Aa

Aa

AA of Aa

Zet hier het juiste genotype neer

Zet hier het juiste genotype neer

AA

aa

Aa

Sleep de juiste allelen naar de geslachtcellen. Let hierbij op de kleuren van de vakjes!

AA

Aa

aa

aa

Aa

AA

F1 

X 

A

A

a

a

AA

Aa

Aa

aa

Bij ongeslachtelijke voortplanting hebben de nakomelingen hetzelfde genotype als de ouders

1. Niet waar
2. Waar

Maak de volgende zinnen compleet. Sleep het aantal chromosomen naar de juiste plaats. Er blijft één antwoord over

1. Een spermamoedercel waaruit een zaadcel kan ontstaan heeft .......... chromosomen paren.

2. een eicel en een zaadcel hebben allebei ....... chromosomen.

3. Na dat de bevruchting heeft plaats gevonden heeft de bevruchte eicel ....... chromosomen in totaal.

23

23

46

46

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Behaarde bladeren

Een litteken

Je kan goed piano spelen

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Wat is een mutatie?

1. Verandering in je fenotype
2. Is iemand die er anders uitziet. zoals een albino
3. Een ongecontroleerde celdeling
4. een plotselinge verandering in het genotype van een cel

Wat heeft meer invloed? Een mutatie in een geslachtscel of een mutatie in een lichaamscel?

1. Geslachtscel
2. Lichaamscel
3. Beide evenveel

Wat kun je zeggen over de
persoon waarvan de
chromosomen te zien zijn
in de afbeelding?

1. Het geslacht is een man
2. Het geslacht is een vrouw
3. Het geslacht is niet te bepalen
4. Deze persoon speelt graag minecraft

Hoofdhaar groeit bij de kruin een bepaalde kant op (zie afbeelding 8). De groeirichting is erfelijk bepaald. Het gen voor de groeirichting naar rechts is dominant (G).

Een man en een vrouw krijgen een kind. De man is heterozygoot voor de groeirichting van het haar. Bij de vrouw groeit het haar naar links.

Maak het kruisingsschema.

Moeder

Vader

G

G

g

g

g

Gg

Gg

gg

gg

GG

Bij een kruising AA x aa,
hoeveel procent kans is er op aa?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Als P: AA x aa, wat zijn de verhoudingen van de fenotype?

1. 1:2:1
2. 1:2
3. 3:1
4. 4:0

Als P: Aa x aa, wat zijn de verhoudingen van de fenotypen?

1. 1:2:1
2. 1:2
3. 3:1
4. 1:1

Aan het werk

Maken Bs 5: Opdracht 3 -5-6-7

Maken Bs 6: Opdracht 4 -5 -6-7

eerder klaar: oefen op biologiepagina.nl