13.1 - de lever [herhalen]

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop pakken en opstarten

Binas pakken

Planning

Nog 3 lessen tot aan de toetsweek

Les 1 - herhaling nieren (13.2 & 13.3)
Les 2 - herhaling lever (13.1)
Les 3 - herhaling verteringsstelsel (12.3)
Les 4 - Oefenopdrachten + evt uitleg

Toets gaat over H12 + H13 (niet 12.5)

Extra voorbereidingstijd kan tijdens KWT. In week 4 ben ik er niet dus dan geef ik geen KWT.

De lever en het verteringsstelsel

De lever produceert gal

De lever ontvangt alle opgenomen verteringsproducten vanuit de dunne darm via de poortader

Uitzondering is water (dikke darm en gaat meteen het bloed in) en glycerol & vetzuren (via lymfevaten)

Lever: de stofwisselingscentrale

• Moleculen afbreken, omvormen, produceren, opslaan
  
  
• Vorming eiwitten
  
  
• Bloedsuikerspiegel constant houden (glucose concentratie in het bloed)
  
  
• Gifstoffen & medicijnen afbreken

biologiepagina.nl

Leerdoel 1 

Je kunt uitleggen welke rol de lever speelt bij de verwerking van aminozuren.

Aminozuren en eiwitten

lever zorgt ervoor dat er voldoende van de juiste aminozuren zijn (niet-essentiële omzetten/ bijmaken)

Vormen bloedeiwitten: stollingseiwitten, transporteiwitten en bloedeiwitten voor de osmotische waarde v/h bloed

De lever kan aminozuren omzetten en zelf produceren. Welke soort aminozuren zijn dit?

1. Essentiële aminozuren
2. Niet essentiële aminozuren

te veel aminozuren

... worden afgebroken 

aminogroep omgezet in ureum, afgegeven aan bloed en de nieren filteren het eruit en stopt ureum in je urine

de rest wordt verbrand of omgezet in vetzuren en opgeslagen als vet

Leerdoel 2 

Je kunt uitleggen hoe de lever bijdraagt aan het constant houden van het glucosegehalte van het bloed.

Hoe regel je het glucosegehalte van je bloed?

• Je lichaam heeft glucose nodig. Glucose is ‘brandstof’ voor je lichaam. Het geeft je energie om te bewegen, warm te blijven en voor alle processen die in je lichaam plaatsvinden.

• Je lichaam regelt de hoeveelheid glucose in je bloed met twee hormonen: insuline en glucagon. 
• Deze hormonen worden geproduceerd in de alvleesklier.

Insuline

Twee taken

1. omzetten glucose in glycogeen

2. zorgt ervoor dat celmembraan glucose doorlaat 

Regeling van de hoeveelheid glucose in het bloed

biologiepagina.nl

Er zijn twee soorten diabetes

• Bij diabetes type 1 zijn de alvleeskliercellen die insuline maken beschadigd. Hierdoor maakt de alvleesklier onvoldoende insuline.
  
  
  
• Bij diabetes type 2 zijn de lichaamscellen ongevoelig geworden voor insuline. Hierdoor werkt het hormoon niet goed meer. Diabetes type 2 komt veel voor bij mensen met overgewicht, die weinig bewegen.
  

Leerdoel 3 

Je kunt uitleggen welke rol de lever speelt bij de afbraak van rode bloedcellen

Afbraak van rode bloedcellen 

Rode bloedcellen -

geen celkern en leven 120 dagen, hemoglobine (rood bloedeiwit dat zuurstof kan binden)

per seconde 2 miljoen rode bloedcellen

- gevormd in rode beenmerg

- afgebroken in de lever 

... en galvorming

hemoglobine wordt afgebroken tot

- ijzer (afgeven aan bloed, gerecyceld door beenmergcellen)

- billuribine (geel, giftig, komt in gal, helpt bij vertetering)

poepbacteriën zetten gele billuribine om in bruine kleurstof

De man hiernaast heeft geelzucht. Geelzucht is een indicatie voor leverfalen. Leg dit uit. (T2)

Leerdoel 4 

Je kunt uitleggen welke rol de lever speelt bij de afbraak van giftige stoffen en medicijnen

Giftige stoffen

Ontgifting = afbreken (schadelijke) stoffen uit je bloed

- alcohol

- drugs

- medicijnen

- zware metalen

1. afbreken door enzymen
   
2. uitscheiden met de gal
   

Gevolgen alcohol

Cirrose is het onomkeerbare proces waarbij levercellen worden omgezet tot littekenweefsel.

Veel en vaak alcohol drinken veroorzaakt blijvende schade aan hersenen, lever en andere organen.

Veel medicijnen hebben een werking van slechts een paar uur. Dit heeft voornamelijk te maken met de lever. Leg dit uit (T1)

Oud examenvraag. De giftigheid van parathion en para-ozon is afhankelijk van de manier van opname. Welke van de beweringen zijn juist?:

1. Para-oxon wordt in het spijsverteringskanaal of in de lever omgezet in een niet-giftige stof.
2. Parathion wordt in de lever omgezet in een niet-giftige stof.
3. Parathion wordt in het spijsverteringskanaal of in de lever omgezet in een giftigere stof.

1. 1 en 2
2. 1 en 3
3. 2 en 3
4. 1, 2 en 3

Oefenen

Oefentoets nieren
https://biologiepagina.nl/Toetsen/nierenbb/nieren.htm

Oefentoets lever
https://biologiepagina.nl/Toetsen/leverbb/lever.htm

Oefentoets oud examenopdrachten nieren / lever
https://biologiepagina.nl/ExamenHAVO/Uitscheiding/examenuitscheiding.htm