Literatuurgeschiedenis

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Literatuurgeschiedenis V5

Herhaling en uitleg over sentimentalisme

Doel van de les:

Je kunt historische context van 1500-1800 omschrijven.

Je kunt de ontwikkeling van de literatuur tussen 1500-1800 schetsen.

Conflict tussen de patriotten en prinsgezinden of orangisten.

De wetenschappelijke revolutie

De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid. 

1500-1600 

1600-1700

1700-1800

Rationeel optimisme en ‘’verlicht denken’’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Klucht van de koe van Bredero

Sara Burgerhart van Aagje Deken en Betje Wolf

imaginaire reisverhalen

kindergedichten

Lof der Zotheid van Erasmus

Tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600)

Tijd van regenten en vorsten (1600-1700) 

Tijd van pruiken en revoluties ​(1700-1800)

briefroman 

Hoe noemen we een schilderij als deze?

Hoe noemen we dit genre?

Hoe noemen we dit genre?

Geef de betekenis van de begrippen: translatio - imitatio - aemulatio

Welke kenmerken passen bij de ontwikkelingen in de literatuur tussen 1500-1700?

1. collectieve manier van literatuur beleven
2. mensen tot mondige, zelfstandig denkende wezens maken.
3. emblematiek
4. tragedie, komedie, klucht

Geef een omschrijving van het begrip 'exempla contraria'

Wie hoort er bij deze uitspraak: 'Man van de Verlichting: hij zoog alle nieuwe pedagogische inzichten afkomstig uit. Duitsland, Engeland en Frankrijk op en paste deze aan de Nederlandse situatie aan.'

1. Gerrit Paape
2. Hieronymus van Alphen

Is de volgende uitspraak over imaginaire reisverhalen waar of niet waar?
Aan het begin vooral filosofisch uitgangspunt met verlichte idealen, in de tweede helft van de 18e eeuw verschuift het meer naar een politieke insteek.

1. waar
2. niet waar

Bij het gedicht 'Het goede voorbeeld':
Welke les bevat – gezien de titel – dit gedicht voor ouders?

Bij het gedicht 'Het goede voorbeeld':
Welke les bevat – gezien de titel – dit gedicht voor kinderen?

Sentimentalisme

In de tweede helft van de 18e eeuw wordt het persoonlijk gevoelsleven steeds belangrijker. Als schrijvers daarbij hun gevoelens overdrijven, spreken we van het sentimentalisme. Kenmerkend is een sterke overgevoeligheid, het zoeken naar medelijden en zaken die tranen kunnen opwekken. 

Sentimentalisme

De term komt van het boek A Sentimental Journey Through France and Italy van de Engelse schrijver Laurence Sterne. 

Onderwerpen waarover de sentimentelen veel schreven zijn religie, liefde, deugd, eenzaamheid, dood en zelfmoord.  

Buitenland: Friedrich Gottlieb Klopstock (Das Rosenband), Johann Wolfgang von Goethe (Die leiden des jungen Werthers) en Jean Jacques Rousseau.
Nederland: Rhijnvis Feith.

Sentimentalisme

Rhijnvis Feith (1753 – 1824)

Voorbeeld: roman 'Julia',  over de tragische liefde tussen Eduard en Julia. De roman is een prachtig voorbeeld van een sentimentele roman met motieven als liefde, eenzaamheid en dood. 

Sentimentalisme

Alles draait om de psychologie en de gevoelens van de personages. 

Actie en avonturen zijn ondergeschikt. Deze taal van het gevoel was nieuw, evenals de typografische experimenten, zoals gedachtestreepjes, uitroeptekens, vraagtekens en puntjes om de vele emoties te suggereren.

'writing to the moment'

Waar dwaal ik? – wat schrijf ik? – alles is verwarring, alles is afgrijzelijk om mij heen – talloze gedachten vliegen als stormwinden door mijn hoofd en mijn hart kan zich aan geen enkele binden – o vergeef, mijn vriend! vergeef aan de ijselijke leegheid, waarin ik dwaal, waarin ik mij duizend maal in één ogenblik verlies…. Ja! ik ben er – ik had de pen opgepakt om u mijn …. ach! geen woord drukt mijn ellende uit – onherstelbaar – on – her – stel--- baar - - mijn hart breekt – ik kan niet meer!

Sentimentalisme

Nieuw soort schrijver: een vertrouweling van zielsverwante, hypergevoelige lezers. De auteurs dwongen de lezers zo tot nadenken over zichzelf en zelfanalyse, en leerden hun dat ze hun eigen gevoelens serieus moesten nemen, want juist in die emoties zou wel eens de kracht van de mens kunnen schuilen.

Meer weten?

Het werk van Feith  leent zich goed voor een onderzoek over de stroming sentimentalisme > zichtbaar onderzoeken.

Afronding